Maretak (Viscum album) heeft een sprookjesachtig en romantisch imago. Denk maar aan de Engelse traditie van ‘kussen onder de mistletoe’ en aan de verhalen van Asterix, waarin de druïde in de grote eik maretak snijdt voor toverdrank. Maar eigenlijk is maretak een ordinaire parasiet die groeit op het hout van een andere plant, meestal een loofboom. Hieraan onttrekt hij water.
Strikt genomen is het een halfparasiet. De groenblijvende plant kan namelijk wel zelf door fotosynthese CO2 omzetten in suikers. In de winter zijn maretakken gemakkelijk te spotten tussen de kale takken van loofbomen.

Schaapjes en kerstbomen. Allebei roepen ze de sfeer op van een vredig kerstfeest. Maar schapen en kerstbomen hebben niet alleen in de weken rond Kerstmis met elkaar te maken. Bij steeds meer Nederlandse kerstboomtelers lopen er het hele jaar schapen rond tussen de sparren (Picea spp.). De dieren worden ingezet als onkruidbestrijders. Ze houden het gras kort en zorgen ervoor dat braamstruiken of ander onkruid de boompjes niet overwoekeren. Het scheelt de teler per jaar 4 tot 5 bespuitingen met onkruidbestrijdingsmiddelen. Er is één ding waar je wel goed op moet letten wanneer je schapen als onkruidbestrijder wil inzetten: kies voor Shropshires, een speciaal Engels schapenras dat niet van de naaldbomen eet!

Een bodem met veel zout betekent voor planten ….STRESS! Een teveel aan zout heeft eigenlijk hetzelfde effect als een tekort aan water. De bladeren van planten die op een zoute bodem groeien blijven dus klein om verdamping zoveel mogelijk tegen te gaan. De gestresste plant stopt zijn energie vooral in het produceren van langere wortels om toch vooral maar genoeg water te kunnen opnemen.

Sommige plantensoorten zijn wel bestand tegen zout of hebben er zelfs een voorkeur voor (halofyten). Hoogleraar plantencelbiologie Christa Testerink onderzoekt op moleculair niveau hoe die planten dat voor elkaar krijgen.

Overigens is een suikerzoete bodem ook niet echt geschikt voor een plant.

En dat is maar goed ook. Want de banaan kan wel wat hulp gebruiken. Twee gevreesde schimmelziekten, Black Sigatoka en de Panamaziekte, bedreigen de bananenteelt wereldwijd. Wetenschappers storten zich op onderzoek naar oplossingen. En gelukkig scoren ze regelmatig een succesje in de strijd tegen de plantenziekten. Dit keer is het hen zelfs gelukt om met behulp van een resistentie-gen uit een wilde bananensoort de ‘gewone’ banaan ongevoelig te maken voor de Panamaziekte.

Resistentie
De gentech bananenplanten van de onderzoekers werden niet of nauwelijks ziek wanneer ze op een bananenplantage groeiden op grond, die besmet was met Fusarium oxysporum f.sp. cubense. Dit is de bodemschimmel die de Panamaziekte veroorzaakt. Bij de controle planten zonder actief resistentiegen die op dezelfde besmette plantage groeiden, kon Fusarium wel de wortels binnendringen en de houtvaten verstoppen. Deze bananenplanten verdroogden. Toch betekent dit succesje niet dat de banaan nu gered is.
Meer>>

Wie had dat nou gedacht. Volgens een Zweeds onderzoek kunnen mensen ook sexferomonen van de fruitvlieg (Drosophila melanogaster) waarnemen. Het zou verklaren waarom wijn een vieze smaak krijgt als er een vliegje in het glas gekomen is. Wijnexperts konden in ieder geval tijdens een blindtest verschil proeven tussen een gewoon glas wijn en een glas wijn waar een fruitvliegje in had gesparteld. Maar alleen als het een vrouwelijke fruitvlieg was! Die scheidt namelijk feromonen af om fruitvliegmannetjes te lokken. De geur schijnt zo hardnekkig te zijn dat het zelfs na de afwas nog in het glas blijft hangen.

Fruitvliegjes komen meestal af op de geur van rijp en/of rottend fruit (- dus ook op wijn). Sommige fruitvliegsoorten, zoals Drosophila suzukii, hebben een voorkeur voor zacht fruit dat nog aan de boom of struik hangt. Ze veroorzaken dan ook veel schade in kersenboomgaarden en in de frambozen- en aardbeienteelt omdat ze hun eitjes al voor de oogst in het fruit leggen.

Zelf ook aan de slag met insectenferomonen? Bekijk het profielwerkstuk Daar zit een luchtje aan…

Black Sigatoka. Een nogal onheilspellende naam. En terecht. Want als deze ziekte toeslaat ben je de pisang. Lettterlijk.
Wereldwijd worden bananenplantages geteisterd door deze schimmelziekte. Met gewasbeschermingsmiddelen wordt geprobeerd de schade te beperken, maar dat is steeds lastiger omdat de schimmel die de ziekte veroorzaakt (Pseudocerospora fijiensis), steeds ongevoeliger wordt voor chemische middelen. Pas geleden is ontdekt dat de oorzaak daarvoor ligt op twee plaatsen in een gen van de schimmel. Volgens de onderzoekers is het dan ook geen optie om nog meer middelen te spuiten, maar moet de oplossing gezocht worden in het ontwikkelen van resistente bananenrassen.

Er is trouwens nog een andere plantenziekte die de bananenoogst bedreigt: de Panama Disease. En dat terwijl bananen in de tropen een belangrijke voedingsbron zijn voor veel mensen. Meer >>

 

Bierbrouwerijen slaan alarm want er dreigt een tekort aan hop. En zonder hop kan er geen bier gebrouwen worden. Hopbellen, de bloemen van de vrouwelijke hopplanten, vormen een onmisbaar ingrediënt voor het brouwen van bier want ze geven de kenmerkende bittere smaak en aroma aan het gerstenat.

Hop (Humulus lupulus) is een tweehuizige klimplant, die razendsnel groeit. Oogsten kan echter pas na 1,5 tot 3 jaar. De planten worden langs houten staken of draden geteeld. Door enkele mislukte oogsten (als gevolg van slecht weer) is er op dit moment een tekort aan sommige hopsoorten. En naar verwachting blijft dat voorlopig ook zo. Vooral bij speciaalbieren kan de hopschaarste leiden tot een hogere bierprijs. Sommige brouwers zijn daarom al aan het experimenteren met chichorei en dennetoppen in plaats van hop.

De klok een uurtje verzetten voor de wintertijd heeft meer gevolgen dan je misschien denkt. Allerlei processen in planten en dieren worden er namelijk door beïnvloed. Een paar weken geleden ontvingen drie Amerikaanse onderzoekers zelfs de Nobelprijs voor Geneeskunde voor het ontrafelen van het principe van de biologische klok.

Voor planten is hun interne klok heel belangrijk. Niet alleen bepaalt het dag/nachtritme de groei en ontwikkeling van een plant. De klok regelt ook de afweer tegen insecten en ziekten. Een voorbeeldje:  Als het avond wordt, dan zet het plantje zandraket zijn resistentiegenen tegen de schimmel meeldauw aan. Wanneer ’s morgens de sporen van deze schadelijke schimmel vrijkomen, heeft de plant zijn vooraadje speciale afweereiwitten klaarliggen.

Ander voorbeeld: Planten die tijdens een onderzoek normale belichting kregen, waren beter bestand tegen rupsenvraat dan planten met een omgekeerd dag/nachtritme. De oorzaak is dat planten overdag – de periode waarin de meeste rupsen actief zijn – meer jasmonzuur aanmaken dan ‘s nachts. Jasmonzuur is een plantenhormoon dat weer zorgt voor de aanmaak van gifstoffen tegen rupsen.

De uitdrukking ‘Onkruid vergaat niet’ blijkt een waarheid als een koe. Sinds vorig jaar mogen gemeenten hun stoepen niet meer met het chemische bestrijdingsmiddel glyfosaat (ook bekend als Roundup) behandelen. Ze moeten dus andere manieren bedenken om het onkruid te lijf te gaan. En dat valt nog niet mee. Stoeptegels borstelen kan een oplossing zijn. Of stomen van het onkruid. Maar dit moet dan wel vaker gebeuren en is daardoor duur. Het onkruid wegbranden kan ook. Maar daar zitten weer ander nadelen aan…

 

Zaterdag is het Wereldvoedseldag. Een goed moment om eens na te denken over hoe we iedereen op onze aardbol van voldoende en gezond eten kunnen voorzien. Ook als plantenonderzoeker kun je hier een steentje aan bijdragen. Hoe dan?
Op het moment gaat gemiddeld 35% van de oogst verloren door plantenziekten. Deze verliezen kun je verkleinen door bijvoorbeeld planten te ontwikkelen die resistent zijn tegen de plantbelagers. Of door een andere methode van gewasbescherming toe te passen.
Er is ook nog een andere insteek mogelijk om het wereldvoedselprobleem op te lossen: veredeling van planten tot extra voedzame gewassen. Een mooi voorbeeld hiervan is rijst met extra foliumzuur. Hierdoor krijgen mensen in ontwikkelingslanden toch genoeg belangrijke voedingsstoffen binnen. De onderzoeker uit Gent legt in de video uit hoe het werkt:

Je kunt het tegenwoordig zo gek niet bedenken, of er is wel een speciale Dag voor in het leven geroepen. Tijdens zo’n Dag (of soms zelfs een Week) is er extra aandacht voor een ziekte, een maatschappelijk probleem of gewoon iets leuks. Ook deze week is het weer raak. Zaterdag 23 september wordt de landelijke actiedag ‘Tegel eruit, bloembollen erin’ gehouden. Een dag later is het de beurt aan de Europese Dag van de Paddenstoel. En de dag daarna start de Week van de Biologie. En allemaal organiseren ze bijbehorende acties of activiteiten. Genoeg te doen dus!

Bij Willemstad is de helft van alle meidoorns aangetast door bacterievuur. De planten moeten allemaal flink gesnoeid of zelfs vernietigd worden. Kosten: 30.000 euro.

Bacterievuur is een ernstige ziekte die dodelijk kan zijn voor perenbomen. Bloesem, bladeren en takken van aangetaste bomen raken bruinzwart verkleurd, alsof ze door vuur verschroeid zijn. De bacterie die de ziekte veroorzaakt (Erwinia amylovora) is superbesmettelijk.

Planten-soa
Er zijn in Nederland zogenaamde bufferzones ingesteld, waar extra strenge maatregelen gelden. Vaak is dit in gebieden met veel fruitbomen. In deze gebieden mogen geen meidoorns aangeplant worden want een besmette meidoorn is een brandhaard van bacteriën. Bacterievuur kan zich verspreiden tijdens bestuiving van de bloesem door bijen en hommels. Het is dus eigenlijk een planten-soa >>

Krijg nou het heen en weer!
Het is wel duidelijk waaraan de zigzagbladwesp zijn naam te danken heeft. De larven van dit insect eten zich al zigzaggend een weg door het blad heen. Het ziet er op het eerste gezicht best grappig uit. Maar wanneer de larven blijven door eten (en dat doen ze!), dan wordt het al snel minder leuk. Dat hebben ze in Cuijk ook gemerkt. Alle iepen in een straat zijn daar volledig kaalgevreten.

De zigzaggers zijn voor het eerst in 2014 in Nederland waargenomen. Nu, drie jaar later, komen ze door heel het land voor. Maar niet op alle planten, alleen op iepen.

Door heel het land slaan ze toe, de rupsen van de buxusmot. Ze doen zich massaal tegoed aan het blad van buxusplanten. Overal zijn meldingen van compleet kaalgevreten struiken en heggen, die niet meer te redden zijn.
Je kent ze vast wel, buxushaagjes in tuinen. Sommige tuinliefhebbers hebben ook grotere buxusstruiken, die ze in allerlei vormen snoeien. En bij boerderijen en in paleistuinen zijn de groenblijvende planten ook populair. Nou ja…. groenblijvend…. Niet als het aan de buxusmot ligt.

Voor de meeste dieren (en ook de mens) zijn de bladeren van deze plant giftig, maar de rupsen van de buxusmot vreten het als kool. Ze eten, groeien en poepen net zo lang totdat ze gaan verpoppen. De plant waar de beestjes op zitten krijgt steeds meer dorre, bruine takken met vieze spinseldraden. Uiteindelijk gaat de kale struik dood.
Wat mot je nog meer?  >>

We hadden natuurlijk al Jeroen van der Boom, maar nu is er een concert met echte bomen. Een wereldprimeur, die gratis te bezoeken is op zaterdag 19 augustus in Bergeijk.

De muzikanten, een eik en een ceder, worden volgehangen met sensoren. Hiermee wordt de sapstroom en de fotosynthese in de bomen gemeten. Ook de lucht rondom de bomen wordt gemonitord. Sensoren meten de luchtvochtigheid en de concentratie vluchtige organische stoffen (CO₂ ). De informatie van alle sensoren wordt via electrische signalen (pulsjes) omgezet in muziek.

De twee plantaardige musici krijgen begeleiding van een achtergrondkoortje van soortgenoten, een internationaal gezelschap van bomen uit Polen, China, Brazilië en België. De gebruikte techniek wordt door wetenschappers al langer gebruikt om naar bomen te ‘luisteren’. Meer hierover in Twitter Tree >>

Volgens de organisator van het concert hoor je in de muziek of een boom goed in zijn bast zit. Normaal klinkt de sapstroom als een beekje, maar bij droogtestress is er een klikgeluid. Wil je alvast een voorproefje van Trees in Concert? Dat kan. Luister naar Vroege Vogels>>

Al eeuwenlang worden in de geneeskunde stoffen uit planten toegepast. Niet alleen door kruidenvrouwtjes maar ook in moderne geneesmiddelen. De werkzame stoffen in veel medicijnen zijn afkomstig uit planten. Of ervan afgeleid. Bekend is salicylzuur uit wilgenblad in aspirientjes.
Maar ook een chemokuur tegen kanker kan gebaseerd zijn op plantenstoffen. Een voorbeeld hiervan is baccatine uit taxusstruiken. Vanaf 15 juni is er een landelijke inzameling voor taxussnoeisel. Doe ook mee en snoei die heg van de buurman! Wel eerst even vragen natuurlijk… (En let er bij het snoeiwerk op dat taxus giftig is).

Kijk hier hoe je kunt meedoen >>

Er loopt al een tijdje een onderzoek naar de groei van planten in de ruimte. De eerste resultaten wijzen erop dat het mogelijk moet zijn om als astronaut zelf je groenten te verbouwen in een moestuintje op Mars. De samenstelling van de bodem op de planeet Mars zou geen belemmering hoeven zijn.

En dus is het nu tijd voor een volgende stap in dit plantaardige ruimte-onderzoek, namelijk:  Kun je hommels inzetten voor de bestuiving van planten in de ruimte? Want zonder bloembestuiving gaan er geen tomaten groeien. Niet op aarde en ook niet in de ruimte. Er wordt nu bekeken of de Amerikaanse hommel Bombus impatiens zijn werk ook doet onder omstandigheden die vergelijkbaar zijn met die in de ruimte, zoals verlaagde luchtdruk. En misschien mag hij dan wel als eerste hommel mee de ruimte in!

We hadden al Berry de Boom op Facebook en sinds kort konden we ook al chatten met planten. De volgende logische stap is dan een twitterende boom. En jawel. Een populier op de campus in Wageningen had vorige week de Nederlandse primeur. De boom stuurt tweets over hoeveel water er door zijn vaten stroomt en hoe hard hij groeit. De gegevens helpen onderzoekers om het verband tussen (extreme) weersomstandigheden en de groei van de boom uit te vogelen. Er zijn in Europa al vier andere twitterende bomen voor dit onderzoek: een eik, een esdoorn en een beuk in België en een grove den in Duitsland. Binnenkort komen daar nog een lariks in Zwitserland en een paar grove dennen in Spanje bij.

Volg de boom en lees de tweets: @TreeWatchWUR

In Japan heerst een heuse chipscrisis. Er is een groot tekort aan chipjes. De schappen in de Japanse supermarkten zijn al wekenlang leeg. De oorzaak? Vorig jaar werd het land getroffen door een reeks tyfoons waardoor onder andere de aardappeloogst mislukte. Het gevolg is een fiks tekort aan aardappelen. En dus ook aan chips.
De chipsfabrikanten overwegen nu om aardappels in het buitenland te kopen, maar eigenlijk is dat not-done. De Japanners eten bij voorkeur van eigen bodem. Dat betekent dus wachten op de nieuwe aardappeloogst. Of via internet een zakje chips bestellen. Maar dat doe je alleen als je echt niet meer zonder kan want dat kost je (omgerekend) wel 11 euro!

 

Wat zou die grote, oude boom op het marktplein allemaal meegemaakt hebben in zijn lange leven? En wat heeft die klaproos langs het fietspad te vertellen? Hoe gaaf zou het zijn om met planten te kunnen praten?  Vanaf nu kan iedereen chatten met planten! Download de gratis Hortus Chat en ga aan de wandel door Burgers’ Zoo. Als je in de buurt van één van de betreffende planten komt, krijg je vanzelf een appje!

De planten chatten omdat 2017 het jaar van de botanische tuin is. Van oorsprong hoorde zo’n tuin (of hortus) bij een universiteit. De tuin deed dienst als een levende encyclopedie. Ook werden de planten in de hortus vaak gebruikt om hun geneeskrachtige werking te onderzoeken.

De Jozef eik is een bijzondere boom met een mooi verhaal. Deze zomereik (Quercus robur) van 650 jaar oud staat in Zuidoost-Polen en heeft de naam Jozef gekregen. Tijdens WOII bood de statige boom een schuilplaats aan een ondergedoken Joods gezin. Misschien verstopten ze zich wel in de holle knoesten van de eik?
De boom is beroemd in Polen en stond al op het bankbiljet van 100 zloty. En nu is Jozef verkozen tot Europese boom van het jaar 2017. Met 17.597 van de in totaal 125.568 digitale stemmen.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Een KI-station speciaal voor koninginnen. Met als doel de koningin door kunstmatige bevruchting betere nakomelingen te laten krijgen. Het gaat hier (gelukkig) niet over ons koningshuis maar over bijenvolken. Wat is er aan de hand?

Veel bijen hebben last van een parasiet, de varraomijt. Regelmatig is de hele korf ermee besmet, soms met de dood van het bijenvolk tot gevolg. Dat is ook voor ons vervelend want bijen zijn onmisbaar bij het bestuiven van onze gewassen.

De Aziatische honingbij echter weet de varraomijt effectief aan te pakken en heeft daardoor minder last van deze parasiet. Die resistentie zouden onze Nederlandse bijen ook wel kunnen gebruiken. Vandaar het nieuwe KI-station voor bijen. Hier zullen de koninginnen van de honingbij kunstmatig bevrucht worden met sperma van resistente darren (bijenmannetjes). Op die manier willen ze bijen kweken met eigenschappen die ze beter bestand maken tegen de varraomijt.

 

Wegbranden, als hapje aan de vogels voeren of belagen met ziekmakende bacteriën of kleine wormpjes. Het is allemaal mogelijk in de strijd tegen de eikenprocessierups.
De komende tijd kruipen er overal in het land jonge rupsjes van de eikenprocessievlinder uit het ei. De rupsen zijn berucht om hun irriterende brandharen. Maar die brandharen hebben ze nu nog niet. De diertjes moeten eerst een paar keer vervellen.
Pas rond half mei worden de eerste rupsen met brandharen verwacht. Dan zal langzaam maar zeker ook de overlast gaan toenemen. Om dit zoveel mogelijk te voorkomen, is het zaak om de jonge rupsjes de komende weken flink aan te pakken. Hoe? Dat zie je hier>>