rupsenspeeksel

Plantenhormonen en rupsenspeeksel

Rups van koolwitje op kool. Foto: Rasbak. Bron: Wikimedia Commons, GFDL.
Rups van een koolwitje doet zich tegoed aan de bladeren van een koolplant

Planten hebben slimme manieren om zich te verdedigen tegen aanvallers. Als een plant beschadigd wordt, verandert de productie van bepaalde plantenhormonen. Deze hormonen werken als alarmsignaal waardoor het verdedigingsmechanisme van de plant in werking komt. Niet alleen op de plek van de aanval, maar door heel de plant raken plantencellen in staat van paraatheid.Afhankelijk van de soort aanvaller kan een geschikte verdediging gestart worden. Bij een aanval door een schimmel kan de plant bijvoorbeeld een enzym aanmaken dat de celwand van de schimmel afbreekt. En bij rupsenvraat kan de plant bijvoorbeeld giftige stoffen produceren. De plant herkent om wat voor aanvaller het gaat en schakelt de goede verdedigingsreactie aan. Dit is een stuk efficienter dan elke keer alle mogelijkheden in stelling te brengen.

Planten hebben dus een afweersysteem ontwikkeld met verschillende alarmsignalen. Afhankelijk van de aanvaller staan sommige alarmsignalen aan en andere weer uit. Hierdoor kan de plant een specifieke verdedigingsreactie starten. Bij een aanval door bacteriën en virussen produceert de plant het hormoon salicylzuur dat leidt tot de afweerroute tegen deze pathogenen. Bij een aanval door insecten produceert de plant het hormoon jasmonzuur dat leidt tot de afweerreactie tegen insectenvraat. En bij een aanval door een schimmel wordt naast jasmonzuur ook het hormoon ethyleen gemaakt, wat samen de afweerreactie tegen schimmels activeert.Maar de rups heeft een slimmigheidje gevonden om de plant voor de gek te houden. In het speeksel van sommige rupsen zitten stoffen die ervoor zorgen dat de afweerroute tegen schimmels wordt aangeschakeld in plaats van die tegen insecten. Zo kan de rups ongestoord verder eten. Recent is ontdekt dat de plant hier ook weer een antwoord op heeft: ze maakt het hormoon abscicinezuur aan. Dit hormoon onderdrukt ethyleen, waardoor de plant de blokkade, opgeworpen door het rupsenspeeksel, omzeilt en de afweerroute tegen insecten activeert.