fytoplasma

Fytoplasma’s

Naar overzicht plantbelagers>>

Aardbeiplant met Stolbur phytoplasm. Foto en copyright: Annette Dullemans, Plant Research International.
Deze aardbeiplant vormt groene bloemblaadjes, na infectie met Candidatus Phytoplasma solani. Dit fytoplasma kan ook aardappel- en tomatenplanten besmetten. Foto en copyright: Annette Dullemans, Plant Research International

Een bijzonder geslacht binnen het bacterierijk vormen de fytoplasma’s. Deze plantenparasieten zijn een stuk kleiner dan de meeste bacteriën (ongeveer 0.5 micrometer groot en met een kleiner genoom). Omdat ze geen celwand hebben, kunnen fytoplasma’s allerlei vormen aannemen. Ze leven in het floeem van de gastheer en veroorzaken fysiologische afwijkingen, zoals bladverkleuring, dwerggroei en extreme vertakkingen. Allerlei verschillende plantensoorten kunnen last krijgen van een fytoplasma infectie. In Nederland komen fytoplasma’s o.a. voor bij fruitbomen, bloembollen, aardbei en siergewassen.

Bloemen van Afrikaantje(Tagetes) na infectie met Asteryellowsphytoplasma. Foto: W. Cranshaw, Colorado State University, Bugwood.org. CC Atribution 3.0.
Na een infectie met fytoplasma bloeien er alleen nog groene, misvormde bloemen aan een Afrikaantje in plaats van de bekende geel-oranje ruikers. Foto: W. Cranshaw, Colorado State University, Bugwood.org. CC Atribution 3.0

Fytoplasma’s worden van de ene naar de andere plant overgebracht door insecten. Zo’n insect noem je een vector. De perenbladvlo is de vector van de aftakelingsziekte, waarbij perenbomen al in de loop van de zomer roodverkleurde bladeren krijgen. Het appelheksenbezemfytoplasma, dat appelbomen aanzet tot de vorming van vele extra zijscheuten, wordt overgebracht door cicaden.

Perenaftakelingsziekte, veroorzaakt door Ca. Phytoplasma pyri. Foto en Copyright: Gerard Jongedijk.
Perenbomen met perenaftakelingsziekte: De bladeren hebben in de zomer al roodverkleurde bladeren, het gevolg van een infectie met Ca. Phytoplasma pyri. Foto en Copyright: Gerard Jongedijk.

 

Niet te kweken

Het bestaan van fytoplasma’s en mycoplasma’s (dit zijn fytoplasma-achtige parasieten, maar dan in dierlijke organismen) is pas halverwege de vorige eeuw ontdekt. Dit komt omdat ze veel kleiner zijn dan andere bacteriën. Bovendien lukt het niet om ze op een voedingsbodem te kweken. Ze vermeerderen zich alleen in een plant. Aanvankelijk werd dan ook gedacht dat fytoplasmaziekten veroorzaakt werden door virussen.

En we noemen hem….

Momenteel werkt men aan de classificatie van fytoplasma’s. Ze worden ingedeeld op basis van twee criteria: de sequentie van hun 16S rRNA en biologische eigenschappen, zoals waardplantenreeks en vectoren. Na de indeling krijgen ze een wetenschappelijke Latijnse naam. Deze naam begint bij alle fytoplasma’s met de term “Candidatus”, wat aangeeft dat ze niet in een petrischaal of kweekbuis groeien. Daarna de geslachtsnaam Phytoplasma, meestal gevolgd door de naam van een plantensoort die ze infecteren.

Soms is ziek mooier

Maar soms maken we ook handig gebruik van een plantenziekte. Een mooi voorbeeld is de kerstster. Deze plant wordt bewust geïnfecteerd met een fytoplasma omdat in dit geval ziek mooier is. Meer>>

<< Naar overzicht plantbelagers