Eindejaars Plantenjacht

Bloeiende toverhazelaar in de sneeuw (Hamamelis x Jelena) Bron: Wikimedia Commons, Foto: Meneerke Bloem, GNUFree Documentation License.
Tak van een bloeiende toverhazelaar in de sneeuw. Foto: Meneerke Bloem,GFDL.

Wie denkt dat er in de winter niets te beleven valt op plantengebied, heeft het mis. Uiteraard zijn in deze tijd overal naaldbomen aanwezig, al dan niet versierd als kerstboom. Maar ook bloeiende planten komen in het winterlandschap voor, bijvoorbeeld een verlaat madeliefje of een vroegbloeiende winterjasmijn.

Om een beter idee te krijgen welke planten in de winter nog (of al) bloeien, is er dit jaar voor het eerst een Eindejaars Plantenjacht. Ga in de kerstvakantie op pad, alleen of met een wandeling mee, en scoor bloemetjes. En nu maar hopen op een niet al te witte kerst…

>> Meer info over de Eindejaars Plantenjacht

Paddenstoelenstoel

Niet alleen het mycelium, maar ook de vruchtlichamen (paddenstoelen) van de oesterzwam groeien op deze paddenstoelenstoel. Foto en Copyright: Studio Eric Klarenbeek.

Herfst en paddenstoelen horen bij elkaar. Niet alleen buiten schieten de paddenstoelen als paddenstoelen uit de grond, maar ook binnen is de groei van deze schimmels niet te stoppen. Ontwerper Eric Klarenbeek bedacht een manier om een heuse paddenstoelenstoel te maken.

Met een 3D printer produceert hij krukjes en stoelen van een mengsel van bioplastic, gemalen stro en schimmeldraden van de oesterzwam. Vervolgens laat hij zijn meubelstuk een tijdje staan zodat het helemaal vol kan groeien met mycelium (schimmeldraden). Even drogen en klaar is de stoel!

 

 

In deze video is het hele proces te zien

 

 

 

 

 

 

 

Een doekje voor het bloeden

Een bloedende kastanjeboom (Aesculus hippocastanum). Copyright Praktijkonderzoek Plant en Omgeving; Bron: Werkgroep Aesculaap.
Een bloedende kastanjeboom. Copyright PPO; Bron: Werkgroep Aesculaap.

Of beter gezegd, een warme deken. Dat is wat een kastanjeboom nodig heeft wanneer hij last heeft van bloedingsziekte.
Onderzoekers hebben een nieuwe methode bedacht om de paardenkastanjebloedingsziekte aan te pakken: om de boomstam heen wordt een slang gewonden waar warm water doorheen stroomt. Daar komt weer een isolatiedeken omheen. De boom is zelf goed bestand tegen deze warmtebehandeling, maar de bacteriën, die de ziekte veroorzaken, leggen na een paar dagen bij 40 graden Celcius het loodje.

 

 

 

 


In deze video vertelt de onderzoeker hoe dit precies werkt en waarom het belangrijk is >>

Foto van een ingepakte boom >>

Lees meer over de kastanjebloedingsziekte >>

 

Tuintjes in de woestijn

Boompjes voor de aanleg van tuintjes in vluchtelingenkamp Za'atari. Foto en copyright: Robert Kruijt.
Planten zorgen voor een beter leven in vluchtelingenkamp Za’atari. Foto en copyright: Robert Kruijt.

Stel je het eens voor, een vluchtlingenkamp in de woestijn. Een kale, troosteloze omgeving, bewoond door mensen, op de vlucht voor het geweld in Syrië.
De Nederlandse student Robert reisde naar zo’n kamp om samen met de vluchtelingen boompjes en struiken aan te planten. De kleine groene oases in de woestijn fleurden het kamp niet alleen op, maar bleken ook een grote verbetering voor de hygiëne.
Ondertussen heeft de VN Roberts project opgepikt.

 

Wat maakte Robert allemaal mee?
Lees zijn verhaal en bekijk de foto’s en het filmpje.

 

Frietjes!!

Puntzak friet met mayo. Foto: Takeaway, CC-BY-SA-3.0.
Hmm, lekker! een portie frietjes met mayonaise. Daar komt meer bij kijken dan je in eerste instantie denkt. Foto: Takeaway, CC-BY-SA-3.0.

Friet, wie lust het niet? Iedereen houdt van een frietje op zijn tijd. Zo ook een Belgische gevangene. Maar uitgerekend op het moment dat er patatjes op het menu staan, moet hij voor de rechter verschijnen. Wat doe je dan? Hij koos voor de frieten.

Het is voor de aardappeltelers te hopen dat deze gevangene een trendsetter is. Juist in België zijn het afgelopen jaar veel meer aardappelen gepoot. Tel daarbij het vroege voorjaar en de goede groeiomstandigheden en dan begrijp je dat er dit jaar een recordoogst verwacht wordt. Veel aanbod betekent ook lage aardappelprijzen. Maar of dat doorberekend wordt bij de snackbar op de hoek…?

 

Waarom eigenlijk niet?
Ontdek het zelf, als directeur van de aardappelfabriek.

 

 

 

Hoger cijfer door planten

Planten in de klas. Ook leuk om proefjes mee te doen. Foto: Jan-Kees Goud.
Planten in de klas zorgen voor betere cijfers. En je kunt er leuke proefjes mee doen. Foto: Jan-Kees Goud.

De zomervakantie is voorbij gevlogen en het nieuwe schooljaar is weer van start gegaan. Even wennen natuurlijk. Het valt niet mee om bij ieder vak goed op te letten. Voor je het weet, suf je langzaam weg in een overvol, muf klaslokaal. Wat dan helpt zijn planten!

 

Planten zorgen voor een schone lucht met meer zuurstof. Uit onderzoek is gebleken dat op ‘groene’ scholen de leerlingen 20% hoger scoren bij toetsen. Bovendien fleuren planten de boel wat op en zuiveren ze ook nog eens de lucht waardoor het frisser ruikt in het lokaal. Werkt thuis trouwens ook.

 

Je kunt met planten in de klas natuurlijk ook leuke proefjes doen.

Ze stinken de tent uit

De berkenwants (Kleidocerys resedae) is nog geen halve centimeter groot, maar je ruikt hem wel.
Elke plantensoort heeft weleens last van wantsen. Zo ook de berk, die dit jaar te kampen heeft met opvallend grote aantallen berkenwantsen. Het zijn er zoveel, dat de beestjes vanuit de berkenbomen massaal uitzwermen naar tenten, speeltoestellen of huizen in de buurt. Sommige kampeerders pakken hun boeltje weer op en vertrekken want hoewel de berkenwants geen kwaad kan, kruipen ze overal op en hangt er een vieze, zurige lucht.

Wantsen zijn herkenbaar aan hun ‘driehoekige’ vorm en komen in allerlei kleuren en maten voor. Ze leven van plantensap, dat ze uit de plant zuigen. Op berkenbomen zijn wel drie verschillende soorten bekend, waarvan er nu eentje overlast geeft (Kleidocerys resedae).

Om de berkenwantsen op een biologische manier tegen te gaan worden aaltjes ingezet. Net als bij de bestrijding van de eikenprocessierups of van slakken (zie ook profielwerkstuk Slug Invaders).

Rubber uit paardenbloemen

Melksap uit doorgesneden stengel van paardenbloem (Taraxacum officinale). F. Vincentz, CCby SA3.0
Melksap uit doorgesneden stengel van paardenbloem. F. Vincentz, CCby SA3.0

Fast car, Met de vlam in de pijp, Driver’s seat en Oerend hard. Rondtouren en crossen is populair bij artiesten, maar zonder rubberbanden zouden deze zangers niet ver komen. Autobanden worden gemaakt van latex, dat als ‘melksap’ afgetapt wordt uit de rubberboom. Er is steeds meer vraag naar latex, maar rubberbomen groeien alleen in tropische gebieden.

Europese landen gingen dus op zoek naar een andere bron van rubber. De Russische paardenbloem bleek een geschikte kandidaat te zijn. Je weet het zelf waarschijnlijk ook: als je de stengel van een paardenbloem doorsnijdt komt er wit melksap tevoorschijn (zie foto). Ook in de plantenwortels zit veel van deze latex-achtige stof. In 2012 heeft bandenfabriek Vredestein al de eerste banden van paardenbloemenrubber gemaakt en getest. Meer over het onderzoek naar rubber uit paardenbloemen (video).

Vreemde vogel gezocht

Halsbandparkiet. Foto T. Schoch .Bron: Wikimedia Commons, CCby3.0.
Gezocht: Halsbandparkiet die overlast veroorzaakt! Foto T. Schoch .Bron: Wikimedia Commons, CCby3.0.

Het begon met een enkel (ontsnapt) exemplaar, maar ondertussen leven er ongeveer 10.000 halsbandparkieten vrij in Nederland. Vooral in de grote steden zijn ze te vinden, waar ze in groepen voorkomen. Deze, van oorsprong uit Afrika en Azië afkomstige, vogels breiden zich steeds verder uit over Nederland. En omdat het vruchten- en zadeneters zijn, lijkt de Betuwe hen wel een mooie vestigingsplaats. Appel-, peren- en kersentelers denken daar anders over. Om een goed beeld te krijgen van de schade die de exotische dieren veroorzaken is er nu een heus parkietenmeldpunt opgericht.

 

 

 

 

Bekijk (en beluister!) een filmpje >>

 

 

 

Knoflookluizen

Wat hebben smarties en roze koeken met insecten te maken? Bekijk het in dit filmpje!

Sprinkhanen eten planten en mensen eten sprinkhanen. Tenminste, in grote delen van de wereld is dat zo. Ook in Nederland staan er af en toe insecten op het menu. Zo kun je op 4 juni in het Pestaurant in Utrecht de hele dag BBQ-meelwormen, mierenlolly’s en andere snacks proeven. En als je deze maand het tijdschrift Quest koopt, krijg je er gratis een sprinkhaan bij. Met recepten. Insecten eten als vleesvervanger: gezond en goed voor het milieu.

Eten en gegeten worden. Bladluizen leven van plantensap en lieveheersbeestjes eten weer bladluizen. Op sommige plaatsen in Zeeland bestrijden ze bladluizen met knoflook. Knoflookextract wordt in de bodem gespoten en via de plantenwortels opgenomen. Vervolgens lusten de luizen de blaadjes niet meer. Maar zouden lieveheersbeestjes deze knoflookluizen nu juist wel of juist niet lekker vinden?

Onkruidbrand

Permeable pavement: gras tussen stoeptegels. Foto: I. Public Domain.
Stoep met onkruid.Of planten met stoep? Foto: Public Domain

Er is altijd veel te doen om ‘poep op de stoep’, maar de laatste tijd is ‘onkruid op de stoep’ ook een issue. Er zijn namelijk plannen om de chemische bestrijding van onkruid tussen tegels te verbieden. Hoe gaat de plantsoenendienst dat oplossen?

Een gemeente kan natuurlijk haar inwoners vragen om het eigen stoepje met de hand onkruidvrij te houden, maar of dat werkt..? Sommige gemeenten gebruiken nu al andere methoden, zoals de stoepen borstelen, stomen of branden.
Met dat laatste moet je natuurlijk wel uitkijken! Dus niet zoals in Utrecht, waar een onkruidverdelger per ongeluk een houten schutting in brand stak, waarna een paar huizen onbewoonbaar werden.

Blijft de vraag: ‘Is het erg als er een paar grassprietjes tussen de stoeptegels groeien?!’

Zombieplanten

Aardbeiplant vormt groene bloemblaadjes, na infectie met Candidatus Phytoplasma solani. Foto en copyright: Annette Dullemans, Plant Research International.
Een aardbeiplant met groene bloemblaadjes. Een gevolg van infectie met fytoplasma. Foto en copyright: Annette Dullemans, Plant Research International.

Parasieten leven ten koste van andere organismen, maar sommige parasieten maken het nog bonter en manipuleren zelfs hun omgeving. Een goed voorbeeld hiervan zijn fytoplasma’s, een soort bacteriën, die het uiterlijk van hun slachtoffer laten veranderen in hun voordeel.

Onderzoekers hebben ontdekt welke eiwitten een fytoplasma gebruikt om bij een besmette plant in plaats van bloemblaadjes voortaan groen blad te laten groeien. Met veel groen blad wordt de plant aantrekkelijker voor cicaden en andere bladetende of plantensapzuigende insecten. En dat is weer gunstig voor het fytoplasma. Want die wordt via het speeksel van deze insecten verspreid naar andere planten.

De plant zelf kan zich uiteindelijk niet meer voortplanten zonder bloemen en blijft leven als een soort zombieplant.

 

Meer over fytoplasma’s en hun bijzondere effect op planten >>
Lees hier meer over het onderzoek >>

 

 

Een bordje eendenkroos

Een bordje eendenkroos (Lemna minor). Foto: Wikimedia commons, GFDL
Een bordje eendenkroos (Lemna minor). Foto: Wikimedia commons, GFDL.

“Wat eten we vanavond, mam?” “Eendenkroosburgers.” “Oh, lekker!”


Je kunt het je misschien niet voorstellen, maar de kans is groot dat we in de toekomst eendenkroos eten. Direct of indirect. Eendenkroos is een supersnelgroeiend waterplantje, waarvan het blad boordevol eiwitten zit. In Azië wordt kroos al eeuwenlang gegeten en als veevoer gebruikt.

In ons land lopen enkele proefprojecten: boeren die hun koeien naast veevoer ook eendenkroos te eten geven. De bladeiwitten van het kroos zouden bovendien geschikt zijn als grondstof voor vleesvervangende producten. Dat de teelt van kroos in Nederland mogelijk is, lijkt logisch. Kijk maar eens op de eerste de beste sloot of vijver die je tegenkomt!

Bekijk hier een filmpje over eendenkroos.

 

 

 

Mobieltje opladen aan plant

Het klinkt raar, maar het kan echt. Je mobieltje opladen aan een plant. Of ook handig, een wifi-hotspot op ‘plantenstroom’. Hoe het werkt? In het filmje hiernaast wordt het kort en duidelijk uitgelegd.

Ook is er een kleine wereldbol te zien die draait op plantenstroom. Het was de eerste toepassing van de techniek die op de markt is gebracht door het bedrijf Plant-e.

Ondertussen zijn de ontwikkelingen verder. Binnenkort leveren de plantsystemen op verschillende plaatsen in Nederland electriteit , bijvoorbeeld aan een oplaadpunt van mobieltjes in Zaandam

Virus van 30.000 jaar oud

Waarschuwing. Foto en bewerking: Jan-Kees Goud.
Het tabaksmozaiekvirus is een echte die hard. Foto en bewerking:Jan-Kees Goud.

In de bevroren bodem van Siberië is een virus gevonden van 30.000 jaar oud. Het is het grootste virus dat ooit ontdekt is. De meeste virussoorten zijn alleen zichtbaar onder een electronenmicroscoop, maar dit reuzenvirus (1,5 micrometer) kun je ook onder een lichtmicroscoop zien. Na tienduizenden jaren in de vrieskou bleek het virus nog steeds in staat om eencellige organismen (amoeben) binnen te dringen en zich daar te vermeerderen.

Dat sommige virussen behoorlijk taai zijn, was al langer bekend. In laboratoria worden plantenvirussen in vriezers bij -80 graden Celsius bewaard, waarna ze moeiteloos gebruikt kunnen worden om een plant te infecteren. Sommige virussen zijn ook tegen andere behandelingen bestand. Een voorbeeld hiervan is het tabaksmoziekvirus, dat in tabaksplanten voorkomt. Zelfs nadat het tabaksblad verwerkt is tot sigaretten, lukt het dit virus nog steeds om nieuwe, gezonde planten te infecteren. Dus rokers opgepast! Want sigaretten zijn ook voor de gezondheid van planten schadelijk!

Bekijk hier hoe je dat zelf kunt testen.

 

 

 

 

 

Zigzaggende meiden

Typisch eetpatroon van de rupsen van de iepenzigzagbladwesp (Aproceros leucopoda). Foto en copyright Dik Vonk.
Typisch eetpatroon van de rupsen van de iepenzigzagbladwesp. Foto en copyright Dik Vonk

Kleine, hongerige meiden die zich voortbewegen alsof ze dronken zijn. Bovendien zijn het heel zelfstandige types die geen man nodig hebben. Sinds kort zijn deze, uit Japan afkomstige, dames ook in Nederland gesignaleerd. Maar of we daar blij mee moeten zijn? De ‘zigzaggers’ kunnen voor veel problemen gaan zorgen, vooral in de steden.

Het gaat hier om de eerste vondst van de iepenzigzagbladwesp in ons land. De rupsen van dit insectje (5 tot 10 mm groot) vreten zich volgens een zigzagpatroon een weg door de bladeren van de iep. De volwassen zigzagwespjes zijn allemaal vrouwtjes die zonder tussenkomst van een mannetje hun eitjes leggen. Na een maand levert dat een heleboel nieuwe zigzagwespjes op. En daar was dus maar één exemplaar voor nodig!

Deze bladwesp komt van oorsprong niet in Europa voor en heeft hier geen specifieke natuurlijke vijanden. Dat betekent dat de zigzaggers zich ongestoord kunnen uitbreiden en schade veroorzaken (dat noem je een invasieve exoot). In een groene omgeving, met insectenetende vogels, is de kans daarop kleiner.

Als jij ook ergens een gezigzagd iepenblad vindt, kun je dit melden bij telmee.

Grappige groenten

Een grappig gevormde kers. GFDL, Bron: Wikipedia.
Een bijzonder gevormd kersje…. Bron: Wikipedia, GFDL.

Hartvormige tomaten, een aubergine met een neus en Siamese-tweeling-courgettes. Ze smaken prima en zijn gewoon te eten, maar toch zie je ze vrijwel nooit in de winkel liggen. Dat komt omdat deze vreemd gevormde groenten en fruit meestal niet in de handel komen, maar op een afvalberg of als veevoer eindigen. Er is berekend dat er jaarlijks per Nederlander 50 kilo voedsel in de vuilnisbak verdwijnt. En dan gaat het dus niet alleen om die vergeten, beschimmelde boterham van jou.

 

Sommige etenswaren bereiken blijkbaar niet eens de winkel, alleen vanwege hun looks. De Engelse supermarktketen Tesco wil nu toch deze grappige spelingen van de natuur gaan verkopen. Ook in ons land is er steeds meer aandacht voor, mede door actiegroep Kromkommer, en is 2014 uitgeroepen tot het jaar tegen voedselverspilling.

 

Meer grappige groenten en fruit zien? Google maar eens op Unusually shaped vegetables