Rups zoekt jong blaadje
Stel, je bent een rups en je krijgt trek in een lekker sappig blaadje (en dat is eigenlijk altijd het geval bij rupsen).
Welke plant kies je dan? En hoe?
De belangrijkste zaken waar een insect op let, zijn:
- Bereikbaarheid (kan ik er komen?)
Vaak is daar al voor gezorgd door de moedervlinder. Zij legt haar eitjes op een geschikte waardplant. - Zijn er vijanden of concurrenten?
Dat wil je natuurlijk voorkomen. - Is de plant giftig?
Planten proberen zich te verdedigen tegen rupsenvraat door giftige stoffen. Koolplanten bevatten bijvoorbeeld mosterdolie glucosiden, waar de meeste insecten niet tegen kunnen. Het koolwitje vormt hierop een uitzondering. - Is de plant voedzaam?
Rupsen ontwikkelen zich razendsnel, via enkele vervellingen,van ei tot pop. In die periode verbruiken ze een heleboel energie. De belangrijkste bezigheid van rupsen is dus voedsel zoeken en opeten. Deze vreetmachines bestaan dan ook voor 80% uit darm.
Zintuigen
Een rups kan verder verschillende kenmerken van een plant waarnemen. Bijvoorbeeld smaak, met behulp van smaakharen op zijn kop, en reuk met kleine voelsprietjes. Ook voelt hij de textuur van een blad (is het glad, ribbelig of harig) en ziet de vorm van een plant. Volwassen rupsen (vlinders dus) kunnen ook goed kleuren onderscheiden, maar de meeste rupsen niet.
Hoe rupsen een geschikte plant herkennen staat uitgelegd in dit wetenschappelijke overzichtsartikel: An inventory of taste in caterpillars.
Alleseter of kieskeurig?
De meeste insecten lusten maar één of enkele plantensoorten. Dat heet monofaag. Er zijn maar enkele insectensoorten die polyfaag zijn. Deze insecten eten vele verschillende plantensoorten en laten een spoor van kaalgevreten akkers na, zoals de Afrikaanse treksprinkhaan.
Rupsen van het koolwitje lusten alleen kool. Zelfs als ze enorme honger hebben laten ze andere planten rustig staan. De rupsen van de nachtvlindersoort kooluil zijn iets minder kieskeurig. Zij eten, ondanks hun naam, ook andere planten.
Er bestaat een leuk experiment over voedselselectie van rupsen, dat je zelf kunt uitvoeren op school.
Plant roept om hulp
Overigens doet een rups zichzelf niet altijd een plezier als hij een blaadje aanvreet. De plant produceert als reactie op de rupsenvraat een geurmengsel dat de natuurlijke vijanden van de rups aantrekt. Lees meer hierover op de pagina Help! Lijfwachten!