lijfwachten

Help! Lijfwachten!

Kom me redden!

Een plant zegt het niet met zoveel woorden, maar daar komt het eigenlijk wel op neer. Als een plant aangevallen wordt, bijvoorbeeld door een rups die aan een blaadje begint te knagen, produceert de plant een specifiek geurmengsel dat de natuurlijke vijanden van de rups lokt. Door zo’n SOS-signaal af te geven, laat een plant zich beschermen tegen zijn aanvallers. In experimenten is aangetoond dat van een groep roofmijten 90% afgaat op de geur van een plant die last heeft van spintmijt en maar 10% kiest voor de geur van een gezonde plant.

Meer>> Plant vertroetelt zijn lijfwachten (pdf)

Aleiodes indiscretus sluipwesp die zijn eitjes legt in een rups van de 'plakker' (Lymantria dispar). Foto: Scott Bauer, ARS, USDA; Public Domain.
Deze sluipwesp (Aleiodes indiscretus) legt haar eitjes in een rups van de Plakker (Lymantria dispar). Foto: S. Bauer. Public Domain.

 

Twee parasieten in één klap

Een koolplant die aangevreten wordt door een rups van het koolwitje geeft een SOS-signaal af waar sluipwespen op afkomen. Deze sluipwespen leggen hun eitjes in de rups. De rups gaat niet meteen dood, maar zijn eetlust vermindert wel. Als de rups zich verpopt, komen de sluipwespeitjes uit waarna de jonge sluipwesplarven zich tegoed doen aan hun gastheer. Uit de pop komt uiteindelijk geen vlinder te voorschijn maar kruipt een hele nieuwe generatie sluipwespen. Op deze manier wordt de plant van haar belager verlost.
Maar het verhaal is nog niet afgelopen. Tijdens hun ontwikkeling beïnvloeden de sluipwesplarven de rups waarop ze parasiteren. De rups beïnvloedt op haar beurt via het rupsenspeeksel weer de koolplant. En die wordt daardoor minder aantrekkelijk voor een andere belager: het koolmotje. Dus door de sluipwesp te hulp te roepen slaat de plant twee parasieten in één klap.

Meer>> Sluipwesplarven sturen gedrag van nachtvlinders (pdf)

 

Pas op voor de vijand van de vijand van jouw vijand

Kun je het nog een beetje volgen? Let op, want het wordt nog ingewikkelder! De plant heeft dus na de rupsenvraat de hulp ingeroepen van een sluipwesp. De samenstelling van het rupsenspeeksel verandert doordat de rups geparasiteerd is. Dit andere speeksel zorgt weer voor een reactie in de plant. De plant gaat namelijk ook geurstoffen aanmaken die weer een parasiet van de sluipwesp lokken. Dus nu wordt de sluipwesp zelf geparasiteerd. De plant moet oppassen dat hij zijn lijfwachten niet kwijtraakt!

Meer>> Hyperparasiet maakt gebruik van plantengeur.

 

Zelfverdediging

Vaak roepen planten niet alleen helpers in, maar produceren ze zelf ook afweerstoffen, bijvoorbeeld giftige verbindingen zoals nicotine in tabaksplanten. Hierbij spelen plantenhormonen een belangrijke rol. Sommige rupsen weten dit afweermechanisme op hun beurt weer te omzeilen.

Meer>> Planten hebben ook weleens last van hun hormonen.