Twee schimmelziekten, de Panamaziekte en Black Sigatoka, bedreigen wereldwijd de bananenteelt. Dat is ernstig want voor veel mensen is banaan het basisvoedsel. In de Nederlandse supermarkt merk je er misschien nog weinig van, maar deze twee bananenziekten hebben de afgelopen jaren voor enorme verliezen gezorgd, met kosten die in de honderden miljoenen dollars lopen. Er moet dus snel een oplossing gevonden worden…
Black Sigatoka
Black Sigatoka. Het is een nogal onheilspellende naam. En terecht. Want als deze bladziekte toeslaat, heeft een bananenplant een groot probleem. De veroorzaker van de ziekte is een schimmel met de naam Pseudocercospora fijiensis (of Mycosphaerella fijiensis).
Resistente schimmel
Met gewasbeschermingsmiddelen wordt geprobeerd de schade te beperken. Hier zitten helaas verschillende nadelen aan. Allereerst zijn de bespuitingen (die vaak gebeuren vanuit een vliegtuig dat over de bananenplantage vliegt) niet veilig voor mens en milieu. Daarnaast zijn er heel veel bespuitingen nodig om de schimmel tegen te gaan. In bijvoorbeeld Costa Rica worden tot wel 70 bespuitingen per jaar uitgevoerd op een en dezelfde plantage. Bovendien wordt het steeds lastiger om de ziekte onder controle te houden omdat de schimmel steeds ongevoeliger wordt voor chemische middelen.
Er is de afgelopen jaren al veel onderzoek gedaan naar genen van de schimmel die een rol spelen bij het resistent worden tegen chemische middelen. Maar ook is gezocht naar genen van de schimmel die een functie hebben bij het infecteren van de bananenplant. Volgens de onderzoekers is het dan ook geen optie om nog meer dure en vervuilende middelen te blijven spuiten, maar moet de oplossing gezocht worden in het ontwikkelen van bananenrassen die resistent zijn tegen Black Sigatoka.
Panama Disease
Er is nog een andere schimmel die de banaan bedreigt, namelijk de bodemschimmel Fusarium. Deze schimmel veroorzaakt verwelking van complete bananenplantages en maakt de bodem voor tientallen jaren ongeschikt voor bananenteelt. De ziekte, die door deze schimmel veroorzaakt wordt, heeft dan ook de naam Fusarium-verwelkingsziekte of Panamaziekte.
Zwakke plek
Ook voor de Panamaziekte wordt druk gezocht naar mogelijke oplossingen. Plantenwetenschappers doken in de moleculaire interacties tussen schimmel en plant en vonden onder andere een schimmeleiwit en het bijbehorende gen dat de bananenschimmel zo agressief maakt. Deze kennis kan gebruikt worden om de planten te verbeteren, maar ook om de schimmel op zijn zwakke plek aan te pakken. Meer >>
Bill & Melinda Gates Foundation
Het fonds dat Bill Gates, oprichter van Microsoft, runt met zijn vrouw Melinda, steunt het onderzoek naar resistente bananenrassen. In hun strijd tegen armoede en voor een gezonde wereldbevolking, ziet het miljonairsechtpaar het belang van gezonde gewassen en een goede oogst. Naast het ‘bananenonderzoek’ steunt de Bill & Melinda Foundation nog meer onderzoeken naar het tegengaan van plantenbedreigingen, zoals het parasitaire onkruid Striga.
Nederbanaan
Bij het onderzoek naar Fusarium-verwelkingsziekte wordt o.a. gebruik gemaakt van bananenplanten in potten, aangezien het hier om een bodemschimmel gaat. En dus groeien er momenteel ‘Nederbananen’ in proefkassen in Nederland.
Blijft de banaan de pisang?
Monocultuur
De problemen met de ziekten in banaan worden voor een belangrijk deel veroorzaakt omdat over de hele wereld vooral één bananenras geteeld wordt: Cavendish. Zo’n monocultuur (dus de teelt van maar één plantensoort of ras) is een ideale omgeving voor een plantenziekte. Dat is helaas ook het geval gebleken bij Fusarium-verwelkingsziekte in banaan. Een nieuwe agressieve stam van Fusarium (Tropical Race TR4) kan zich moeiteloos verspreiden en veroorzaakt wereldwijd problemen met Fusarium-verwelkingsziekte.
Yelloway One
Voor een duurzame bananenteelt zijn twee dingen nodig: resistente bananenplanten en genetische diversiteit (dus meerdere bananenrassen). Onderzoekers werken samen met Chiquita aan de ontwikkeling van nieuwe rassen die weerbaarder zijn tegen de bananenschimmels. Dit veredelingsproces gebeurt door het op natuurlijke manier kruisen van verschillende bananen variëteiten. Door de nieuwste DNA-sequencing technieken en analysetechnologie toe te passen bij de selectie kan het veredelen veel sneller verlopen.
En er is goed nieuws! In 2024 is de Yelloway One ontwikkeld. Deze bananenplant is resistent tegen zowel Fusarium (TR4) als Black Sigatoka. Volgens de onderzoekers is deze ontwikkeling heel belangrijk voor miljoenen kleine boeren in Afrika, Azië en Latijns-Amerika.
Klimaatverandering
De ontwikkeling van Yelloway One is een eerste stap. Het zal nog de nodige tijd vragen voordat er wereldwijd een mix van resistente banenenrassen staan. En ondertussen vormt de klimaatverandering een bedreiging. Overstromingen en stormen kunnen grote gebieden verwoesten. Bovendien kan de bodemschimmel Fusarium TR4 zich bij overstromingen gemakkelijk over grote afstanden verspreiden via het water in ondergelopen gebieden.
Meer banaan
Alles over de banaan en over de twee ziekten en mogelijke oplossingen vind je hier:
- Het boekje De banaan
- Dossier Bananenteelt (WUR)
- Dossier Plantgezondheid (BWM)