Down to earth: Bodemweerbaarheid

Wat is de overeenkomst tussen een lekkere pizza en een gezonde plant?
Een goede bodem! Zonder dat ben je als plantenziektekundige nergens. Een plant die groeit op een goede bodem heeft minder last van aanwezige ziekteverwekkers dan eenzelfde plant die groeit op een minder goede bodem. Dit noem je bodemweerbaarheid.

 

Wat is een goede bodem?

Dat is grond met genoeg organische stof, genoeg meststoffen, een geschikte structuur en, last but not least, een evenwichtig bodemleven. In een handjevol grond leven zo’n 10.000 verschillende soorten bacteriën. In totaal wel 10 tot 50 miljard, afhankelijk van de grondsoort. En er groeit ook nog eens 100 tot 5000 meter schimmeldraad. Verder leven er ondergronds wormen, slakken, allerlei insecten en aaltjes. Alles bij elkaar leven er in een handje aarde evenveel organismen als er mensen op onze planeet wonen.

Bodemdierendagen

Bodemdieren zijn onmisbaar voor een gezonde bodem. Ze leven van de afbraak van organisch materiaal, of van elkaar, en daarbij komen voedingstoffen vrij die gewassen kunnen opnemen om te groeien. Je kunt meestal wel stellen: hoe meer verschillende organismen in de bodem, hoe meer verschillende soorten organische stof afgebroken kunnen worden en hoe beter de bodemkwaliteit. Ieder jaar rond Dierendag (4 oktober) kun je mee doen met de telling tijdens de bodemdierendagen.

Evenwichtig microbioom

Tussen al dat bodemleven bevinden zich ook organismen die planten ziek maken (ziekteverwekkers). Maar er zijn ook antagonisten. Dit zijn organismen die de ziekteverwekkers juist tegenwerken en de plant beschermen. Bepaalde mycorrhizaschimmels zijn hier een goed voorbeeld van. Wanneer deze mycorrhizaschimmels rond de plantenwortels groeien ontstaat er een samenwerking tussen de schimmel en de plant. Hierdoor kan de plant beter water en voedingsstoffen opnemen uit de grond wat leidt tot tot betere groei en hogere gewasopbrengsten. Maar wat eigenlijk nog belangrijker is: de mycorrhizaschimmels zorgen ook voor een betere verdediging van planten tegen ziekten. Voor bodemweerbaarheid is het belangrijk dat er een goede balans is tussen de micro-organismen rond de plantenwortel (het microbioom).

 

De slechteriken bestrijden

Grondontsmetting is een manier om ziekteverwekkers in de bodem tegen te gaan. Dit kan met chemische bestrijdingsmiddelen of door stomen. Maar deze methoden doden meestal al het bodemleven. Bij biologische grondontsmetting wordt organisch materiaal, bijvoorbeeld gras, in de grond onder gewerkt. Door de grond luchtdicht af te dekken met plastic starten er allerlei afbraakprocessen. Hierbij komen stoffen vrij die giftig zijn voor aaltjes en schimmels. Een deel van het bodemleven blijft gewoon intact.

 

De goeden helpen

Een voorbeeld van een antagonist (een voor de plant gunstig micro-organisme) zijn de Lysobacter-bacteriën. Deze bodembacteriën werken als een soort bodyguards (pdf) die de plantenwortels beschermen tegen de bodemschimmel Rhizoctonia solani. Om de omstandigheden voor Lysobacter zo prettig mogelijk te maken kan de grond verrijkt worden met chitine. Dit schimmeleiwit dient als extra voer voor de Lysobacters die daardoor nog actiever de ziekteverwekkers te lijf gaan.
Ook kijken onderzoekers welke cocktail van micro-organismen in de bodem kan helpen om een plant beter te laten groeien: Tomatenplant krijgt nieuwe helpers.
Verder is bekend dat de teelt van verschillende gewassen in rijen naast elkaar (strokenteelt) ook een gunstig effect heeft op de bodemweerbaarheid. Hoe dit precies werkt wordt onderzocht in het project Cropmix

Wisselwerking in de bodem

Plantenwortels zijn enorm belangrijk voor een plant. Om te beginnen natuurlijk om water en voedingsstoffen op te nemen uit de bodem. Maar het wortelstelsel en alle micro-organismen die daar leven (“het wortelmicrobioom”), spelen ook een grote rol bij de bescherming van de plant tegen stress. Plantenwetenschappers doen hier veel onderzoek naar en komen steeds meer te weten over hoe dit proces in zijn werk gaat.

Recent onderzoek laat zien dat planten, micro-organismen en stressfactoren (zoals droogte, een plantenziekte of insectenvraat) elkaar hierbij beïnvloeden. Als we kunnen ontcijferen hoe dit precies in gang gezet wordt, kunnen we daar bij de teelt van planten rekening mee houden. In de toekomst kunnen we dan planten op een meer duurzame manier telen: wanneer een plant beter bestand is tegen ziekten en goed gezond blijft, dan zijn er ook minder chemische gewasbeschermingsmiddelen nodig.

Wil je meer weten over micro-organismen die planten beschermen? Neem dan een kijkje op Yakult voor planten.

 

Meer

Ben je benieuwd naar alles wat er zich in de bodem afspeelt? Bekijk dan Leve(n)de bodem (pdf).
Wil je zelf aan de slag om metingen te doen aan de bodem? Doe dan mee aan het Globe programma.
Of kom te weten hoe je de oogst kunt redden met kippenveren….