Plantenziekten zijn in principe niet gevaarlijk voor mensen. Wij kunnen zelf geen bruinrot of taksterfte krijgen en ook het mozaïekvirus kan ons niet infecteren. Eigenlijk hebben we vooral indirect last van plantenziekten, namelijk als onze gewassen ziek worden en de oogst tegenvalt (of in het ergste geval: compleet vernietigd wordt). Voedseltekort en zelfs hongersnood kunnen het gevolg zijn.
Maar hoewel de meeste plantenziekten dus niet direct schadelijk zijn voor de menselijke gezondheid, zijn er toch een paar uitzonderingen. Berucht is natuurlijk de eikenprocessierups (eigenlijk een plaag voor eikenbomen). Maar meestal zijn het plantenschimmels die toxische stoffen (mycotoxinen) produceren.

 

Giftige melk

Een voorbeeld van een ‘giftige plantenziekte’ is  Aspergillus flavus. Deze plantenschimmel kan mais, granen, pinda’s, rijst en noten aantasten. Vooral na de oogst als de producten onder warme, vochtige omstandigheden opgeslagen liggen, groeit de schimmel goed. Dit soort bewaarziekten komen dan ook vaak in tropische gebieden voor. De schimmel produceert een giftige stof, aflatoxine, die op deze manier in het voedsel komt. In Afrikaanse landen maakt dit veel slachtoffers en is het een belangrijke oorzaak van leverkanker.
Wanneer koeien beschimmelde mais eten kan ook de melk vergiftigd raken.

Aflasafe
Er is een biologisch middel beschikbaar (Aflasafe) dat aantasting door schadelijke Aspergillus-schimmels sterk kan verminderen. Het is veelbelovend maar vraagt nog veel tijd, inspanning en geld om het bij de lokale boeren toe te kunnen passen. Meer>>

Aflatoxine is overigens niet alleen een probleem in Afrika. Ook in Nederland moeten we alert zijn. Bijvoorbeeld met ‘foute pinda’s ‘.

 

Blond koppie

In de V.S. kampen graanboeren met de plantenziekte Head Blight. Hierbij zorgt de plantenschimmel Fusarium ervoor dat de aren van gerst, tarwe en andere graansoorten verbleken. Vooral in warme zomers met veel regen slaat de ziekte hard toe. De Fusarium-schimmels maken het toxine DON (deoxynivalenol) aan en dit proces gaat zelfs na de oogst nog door. Vee dat besmet graan eet, wordt ziek (overgeven en stoppen met eten).

De gehaltes aan toxinen in graanproducten zoals brood, meel en bier worden in Amerikaanse laboratoria goed gecontroleerd.

 

Moederkoren

Er zijn uit het heden en verleden meer gevallen bekend van gevaarlijke plantenschimmels. Lees maar eens de Shocking Story over afstervende lichaamsdelen door de plantenziekte moederkoren.

 

Toxines goed gebruiken

De gifstoffen die de plantenschimmels maken, zijn bedoeld om de groei van concurrerende schimmels en bacteriën in de omgeving van de schimmel tegen te gaan. Wij mensen maken daar soms handig gebruik van. Een bekend voorbeeld zijn de Penicillium-schimmels, die penicilline produceren. Dit is de basis van onze huidige antibiotica.

 

Roetschorsziekte

Bij roetschorsziekte speelt er iets anders dan toxische stoffen. Roetschorsziekte bij bomen wordt veroorzaakt door de zakjeszwam Cryptostroma corticale. Vooral esdoorns zijn gevoelig voor deze schimmel die, zoals de naam al doet vermoeden, grote grijs-zwarte plekken op de schors van de boom veroorzaakt. Wanneer de sporen van de zwam vrijkomen in de lucht, is het oppassen geblazen. Niet alleen kunnen de sporen andere bomen besmetten, ook mensen kunnen er ziek van worden. Inademing van grote hoeveelheden sporen kan longaandoening (Pneumonitis) veroorzaken. Roetschorsziekte is zeldzaam in Nederland.

 

Loodglans

Recent is er een uitzonderlijke ontdekking gedaan. Voor het eerst is er bij een mens een infectie ontdekt (in de luchtweg) met de schimmel Chondrostereum purpureum. De Nederlandse naam van deze schimmel is paarse korstzwam en deze schimmel veroorzaakt loodglansziekte op o.a. pruimenbomen. Loodglansziekte (ook wel silver leaf disease) wordt zo genoemd omdat de bladeren van een geïnfecteerde boom zilvergrijs kleuren.  Video met uitleg over de ontdekking>>

 

Fake News?

Bovenstaand voorbeeld is geen reden tot zorg. Het betreft hier een zeer uitzonderlijk geval, zo wordt ook in het onderzoeksartikel benadrukt. Hoewel het dus heel zeldzaam is dat een plantenpathogeen overstapt naar zoogdieren of een mens infecteert (fytonose), is het natuurlijk wel goed dat men er alert op is.
In onderstaand krantenbericht (Telegraaf, 2007) slaat dit echter te ver door. De kop ‘Plantenvirus springt van plant op mens’ en de aankondiging ‘Schimmel verspreidt zich via splinter’ horen dan ook in de categorie fake news.

Dit bericht is sterk overdreven (Voorpagina De Telegraaf, 2007).