Afrikaantjes pakken aaltjes aan

Goede kans dat je nog nooit hebt gehoord van Pratylenchus penetrans. Het is een aaltje, een minuscuul wormpje, dat in de bodem leeft en met het blote oog nauwelijks zichtbaar is. Op de foto zie je hoe het beestje er onder de microscoop uitziet. In zijn kop zit een stekel waarmee het plantenwortels kan aanboren.

Pratylenchis penetrans, een aaltje dat veel verschillende plantenwortels binnendringt en beschadigt (foto: WUR).

Dit aaltje dringt vervolgens de wortel binnen en legt er eitjes. Op de beschadigde wortels ontstaan langwerpige bruine tot zwarte plekjes (lesies) waardoor de planten, bijvoorbeeld aardappel, erwt en bloembollen, niet meer goed groeien. Er is echter één plant waar dit wortellesieaaltje (wortel-lesie-aaltje) helemaal niet tegen kan: afrikaantjes. Deze plant (Tagetes patula met lieflijke geel-oranje bloemen) heeft in de endodermiscellen van zijn wortels zwavelhoudende verbindingen (thiofenen). Als het aaltje deze cellen binnendringt ontstaan zuurstofradicalen die dodelijk zijn voor de aaltjes.
Boeren maken hier gebruik van door af en toe afrikaantjes te zaaien op hun akker, waarna het aantal wortellesieaaltjes in de bodem drastisch afneemt en er zonder problemen weer een gewas verbouwd kan worden.

Chocoladeletters raken op?!

Sinterklaas is er nog niet, maar de chocoladeletters liggen al volop in de winkels! Hmmm, lekker chocolade….  Maar er ligt gevaar op de loer: net als bij veel andere gewassen gaat ook bij cacaobomen (Theobroma cacao) tot wel 38% van de opbrengst verloren door plantenziekten. En hoewel deze ziekten best grappige namen hebben – zoals witches’ broom, frosty pod rot en cacao swollen shoot virus – is dit natuurlijk hartstikke zonde.

 

Chocolade-ziekten

Sommige ‘chocolade-ziekten’ komen wereldwijd voor, andere alleen in Afrika, Zuid-Amerika of Azië. Het is dus zaak om te zorgen dat deze laatsten niet zich niet verder gaan verspreiden, bijvoorbeeld door handel en transport. Onderzoekers hebben de schimmels en virussen die de cacaobomen infecteren uitgebreid bestudeerd: ze hebben gekeken naar de levenscyclus van de verschillende ziekteverwekkers, naar het genoom en hoe je ze gemakkelijk kunt detecteren. Met deze kennis kunnen we de chocolade oogst beter beschermen!

Lees meer over het onderzoek in het wetenschappelijk artikel >>

 

Xylencer

Een team van 11 Nederlandse studenten werkt in het project Xylencer aan een nieuw idee om de plantenziekte Xylella tegen te gaan. Ze hebben iets bedacht om de bacterie die deze ziekte wereldwijd veroorzaakt, aan te pakken: bacteriofagen.

Bacteriofaag
Een bacteriofaag is een virus. Om precies te zijn: een virus dat een bacterie infecteert. In dit geval is de bacteriofaag specifiek gericht op het uitschakelen van de bacterie Xylella fastidiosa. Deze bacterie tast heel veel verschillende planten aan: olijfbomen in Europa, citrus in Brazilië en druiven in Noord-Amerika. Het idee is om de bacteriofagen in een zieke boom te injecteren. De bacteriofagen infecteren daar dan de Xylella-bacteriën en zorgen voor lysis van de bacteriecellen. Vervolgens kan het afweersysteem van de plant het karwei verder afmaken.

iGEM competitie
Er zitten nog flink wat haken en ogen aan het idee en er moet nog heel wat onderzoek gebeuren voordat dit op een veilige manier toegepast kan worden, maar een afdoende manier om Xylella aan te pakken is er op het moment niet. Met het Xylencer project is het studententeam runner-up geworden bij de internationale competitie (iGEM 2019) in Boston.

Meer over project Xylencer >>

Meer over de ziekte Xylella >>

Doe het Bordspel Xylencer  (incl. spelregels) en ontdek wat er allemaal komt kijken bij lab-onderzoek aan plantenziekten.

In cabrio minder last van schimmels

Een uitklapdak is tegenwoordig niet meer alleen weggelegd voor fancy auto’s. Ook in de appelboomgaard heeft de cabrio-kap zijn intrede gedaan. Wanneer het begint te regenen, gaat het dak boven de appelbomen dicht waardoor de bomen en de vruchten droog blijven. Na de regenbui opent de kap weer zodat bijen en andere nuttige insecten gewoon in de boomgaard kunnen rondvliegen.
Lees verder onder video >>

Doordat de appelbomen droog blijven, hebben ze veel minder last van plantenziekten als vruchtrot, schurft en vruchtboomkanker. Deze ziekten worden veroorzaakt door schimmels en schimmels houden meer van een vochtige dan een droge omgeving. Omdat de appelbomen onder de cabrio-kap minder last hebben van ziekten, zijn er ook minder bestrijdingsmiddelen nodig.

Eén boom koelt net zo veel als 10 airco’s

Voor sommigen is school weer begonnen, anderen hebben nog even de tijd om hun boeken te kaften. Hoe dan ook, de temperaturen zijn deze week weer ’s zomers. Vooral in steden en bebouwing wordt het warm; in bossen en landelijk gebied is het vaak iets koeler. Dit kan al snel een paar graden schelen.

Planten spelen een belangrijke rol bij het koel houden van hun omgeving. Dit is het gevolg van verdamping door de bladeren. Eén grote boom geeft daardoor net zoveel verkoeling als 10 airco’s bij elkaar. Bovendien is een boom veel duurzamer. Airco’s verbruiken veel elektriciteit en produceren juist extra warmte wanneer ze koele lucht blazen.

Een Vandaag deed een fact check>>.
Conclusie: bomen zijn cool!

Een gevaarlijk souvenirtje

Wat neem jij mee terug van vakantie? Een sleutelhanger, een leuk T-shirt of een gevaarlijke plantenziekte? Je verwacht het niet direct, maar het is goed mogelijk dat je ongewild schadelijke insecten, onkruiden, plantenvirussen of – bacteriën uit het buitenland mee terugneemt.

Het ziet er zo lieflijk uit en het ruikt zo lekker… Toch is het niet verstandig om lavendel mee terug te nemen van je vakantie want er kan een gevaarlijke plantenziekte in schuilen (foto: Pixabay).

Een voorbeeld van een gevreesde plantenziekte die in Zuid-Europa veel voorkomt is de olijfbomenpest. Deze ziekte heeft al hele boomgaarden laten verdorren en doodgaan. De bacterie Xylella fastidiosa die dit veroorzaakt, kan ook in allerlei andere bomen en struiken voorkomen. In meer dan 300 plantensoorten, waaronder lavendel, kan de bacterie zitten. Dus: neem geen planten of takjes mee naar huis als vakantiesouvenir! Want de kans bestaat dat planten en gewassen hier erdoor besmet worden.
Meer over Xylella >>

Zomer met jeuk-afval

Hopelijk heb je er zelf nog geen last van gehad, maar veel mensen worden helemaal gek van de jeuk. Oorzaak: de brandharen van de eikenprocessierups. De afgelopen jaren nam het aantal eikenprocessierupsen enorm toe en nu is de overlast op sommige plaatsen niet meer te overzien. Zelf bestrijden is geen aanrader, dat moet je echt aan een professioneel bedrijf overlaten. Helaas kunnen die het werk nauwelijks aan. Ze maken overuren om de rupsen weg te zuigen of met heet water te overgieten. Maar er is nog een bijkomend probleem: waar moeten al die dode rupsen blijven? Ze zijn dan wel dood, maar de brandharen blijven irriterend. Dit ‘jeuk-afval’ moet veilig afgevoerd en vernietigd worden.

Meer over EPR >>

(Nobel)prijzen voor plantenwetenschappers

Je hebt het misschien al meegekregen: de Nederlandse plantenveredelaar Simon Groot (84 jaar) heeft een belangrijke internationale prijs gewonnen. Hij heeft met zijn veredelingsbedrijf groentezaden ontwikkeld die resistenter zijn tegen plantenziekten en daardoor beter groeien en meer opbrengst geven. Dat is op zich geen nieuws, want dat doen eigenlijk alle zaadveredelingsbedrijven. Het bijzondere is dat De Groot zich vooral bezighield met de veredeling van tropische gewassen. Iets waar relatief weinig aandacht voor is, maar wat ontzettend belangrijk is. Niet alleen om honger en armoede in de wereld tegen te gaan, maar – als gevolg daarvan- ook om oorlogen te voorkomen.  Er is zelfs ooit de Nobelprijs voor de Vrede uitgereikt aan een plantenziektekundige!

Leuk weetje: deze Nobelprijswinnaar heeft de World Food Prize opgericht, die nu door Simon de Groot is gewonnen.

Code rood om horrorplant


In Rotterdam zijn ze er helemaal klaar mee. Het is code rood, vinden ze in de Maasstad. Net als op heel veel andere plaatsen in Nederland, woekert ook hier het onkruid Japanse duizendknoop.
Ook in Amsterdam is de plant een probleem. Hier is 8,2 miljoen euro (!!) uitgetrokken om het hardnekkige onkruid te lijf te gaan en verdere schade te voorkomen. Verspreid over het land worden speciale voorlichtingsdagen georganiseerd waarop beheerders uitleg krijgen over de verschillende manieren om de hardnekkige plant aan te pakken. Afdekken, maaien, laten opeten door varkens, een spuitje met gif geven of de wortels uitgraven. Het is allemaal al geprobeerd, maar het blijkt erg lastig om de plant te stoppen. En dus groeit ie op veel plaatsen gewoon door met het risico op kapotte wegen, gebouwen en leidingen want de wortelstokken van dit onkruid zijn ongelooflijk sterk.
Wil je weten of Japanse duizendknoop ook bij jou in de buurt groeit? Kijk hier hoe je het herkent!

Feestdag voor planten

Denk eens even aan wat je vandaag allemaal hebt gegeten en gedronken. Kijk eens naar de kleren die je draagt. En waar zijn je schoolboeken en schriften van gemaakt? Hoe fijn is het dat je lekker op het grasveld in het parkje kunt hangen. Je staat er meestal niet zo bij stil, maar we zijn ontzettend afhankelijk van planten. Denk alleen maar aan de zuurstof die je inademt! Daarom hebben planten wel wat extra aandacht verdiend. En dat krijgen ze ook, tijdens de Fascination of Plants Day!

Fascination of Plants Day:
Op het Plein in Den Haag staat van 16 tot en met 18 mei een grote kas vol met fascinerende verhalen over planten en zaden. Kom ook luisteren, onderzoeken, ervaren, proeven, leren, bewonderen, beleven, ontdekken en voelen waarom planten en zaden zo fascinerend en belangrijk zijn!

 

Kevertjes slopen bossen

De Duitse naaldbossen hebben het zwaar te verduren. Er heerst een plaag aan schorskevertjes (± 5 mm groot), die gangen vreten in de bast van naaldbomen. Hierdoor raakt het watertransport van de wortel naar de takken van de boom verstoord. Het resultaat: verdroogde naalden en bruine boomtoppen. Om verdere verspreiding van de insecten naar gezonde bomen tegen te gaan, worden de zieke exemplaren rigoureus gekapt. Bekijk het verslag van het NOS-journaal>>

De letterzetter
Ook in Nederland komen dit soort schors- of bastkevers voor. Zo zijn er in Apeldoorn en Rheden al honderden sparren gekapt vanwege de ‘letterzetter’. De letterzetter (Ips typographus) is een kevertje dat zijn naam dankt aan het gangenpatroon dat de larven maken onder de bast.

Larven van de letterzetter (Ips typographus) vreten een typisch gangenpatroon uit onder de boomschors voordat ze zich gaan verpoppen en als kever uitvliegen (CC-BY-SA-4.0, H. Kloth).

Droogte
De droge, hete zomers van afgelopen jaren helpen ook niet bepaald mee. De sapstromen worden hierdoor bij de aangetaste bomen nog verder verstoord waardoor ze sneller het loodje zullen leggen.

Veel rups, weinig buxus

Rupsen van de buxusmot vallen het uitlopend groen meteen weer aan. Links een handmatig gedode; rechts een levende die dit zeldzame groene blaadje alweer heeft gevonden.

 

Uitlopend groen direct opgegeten
Wie hoopte dat de buxus dit voorjaar een nieuwe start zou kunnen maken en zich enigszins zou kunnen herstellen van de buxusmotplaag van vorig jaar komt bedrogen uit. De afgelopen winter, met toch enige vorstdagen, was zeker niet genoeg om de overwinterende rupsen te doden. De eerste rupsjes zijn met het warme weer alweer tevoorschijn gekropen. Als gevolg daarvan zijn nu diverse stadia van rupsen te vinden op de meeste struiken die vorig jaar zwaar aangetast waren. Daardoor wordt het uitlopend groen direct afgegraasd.

Einde buxus
Buxus wortelt ondiep, wat ook te merken was aan het grote aantal planten dat vorig jaar door de droogte is doodgegaan. Hierdoor zijn er weinig ondergrondse reserves. De kwijnende planten zullen spoedig volledig door de vretende rupsen zijn uitgeput. De tuinliefhebber die de buxus nog tegen beter weten in had laten staan rest niets anders dan een grootscheepse biologische of handmatige bestrijding of meteen rigoureus te werk gaan en iets totaal anders neerzetten.

Voetbalveld in optimale conditie

Het gras in de Arena blijft niet vanzelf zo groen en gezond (Wikipedia, CC A-SA3.0 GFDL).

De KNVB gaat samenwerken met plantenwetenschappers van Wageningen University om de voetbalvelden in de grote stadions te verbeteren. Daarvoor willen ze het hightech systeem gebruiken dat nu ook al de grasmat in de Arena monitort. Onder het Amsterdamse gras liggen vijftien sensoren die continu de bodemkwaliteit meten. In het stadion zijn verder verschillende weerstations te vinden die de temperatuur, vochtigheid en luchtverplaatsing volgen omdat dit allemaal van invloed is op de groei van de grassprietjes. Tot slot leggen lichtsensoren op het dak en op het veld vast of er voldoende licht op het gras valt.
Door al deze data te verzamelen en te gebruiken voor de toediening-op-maat van water, voeding en licht, zal niet alleen het gras beter groeien, maar worden er ook minder grondstoffen verspild.

Bekijk alle technische snufjes rondom de grasmat in de Arena

Mysterieuze boomziekte in Amerika

In Noord-Amerika is een mysterieuze boomziekte opgedoken. Waardoor de ziekte veroorzaakt wordt, is onbekend. Duidelijk is wel dat, wat het ook is, het zich razendsnel verspreidt binnen de V.S. en Canada.

Beukenbomen in Amerika worden aangetast door een mysterieuze ziekte die zorgt voor donkergroene verkleuringen van de bladeren. Foto: C. Ewing.

Alleen beuken

De mysterieuze ‘beukenbladziekte’ treft, zoals de naam al aangeeft, alleen beukenbomen.  Op de bladeren ontstaan tussen de bladnerven diepgroene vlekken. Vervolgens worden de bladeren dik en leerachtig, waarna ze uiteindelijk krimpen. Omdat ook de knoppen van de takken sterven, komen er geen nieuwe bladeren meer uit.

Veroorzaker onbekend

Wetenschappers hebben nog niet kunnen ontdekken waardoor de bomen ziek worden. Is het een virus, een schimmel of misschien toch een bacterie? En hoe verspreidt deze ziekteverwekker zich? Door de wind? Door insecten? Allemaal vragen waarop met spoed een antwoord gezocht wordt door de onderzoekers. Lees meer >>

Boomziekten in Nederland

Hopelijk lukt het de mysterieuze ‘beukenbladziekte’ niet om ook Europa te bereiken. De bomen hier hebben de laatste tijd al genoeg te verduren: essentaksterfte, eikenprocessierupsen en de kastanjebloedingsziekte om er maar een paar te noemen. Hier meer over boomziekten in Nederland>>

Warme deken voor kastanjeboom

Op verschillende plaatsen in het land krijgen kastanjebomen een lekkere warme deken om de stam. Je denkt misschien dat ze ingepakt worden tegen de vrieskou, maar er zit iets anders achter. De bomen krijgen een warmtebehandeling die moet helpen tegen de bloedingsziekte. Dit is een ernstige plantenziekte die al veel kastanjebomen de kop gekost heeft.

De kastanjebloedingsziekte wordt veroorzaakt door de bacterie Pseudomonas syringae pv. Aesculi. Bomen die besmet zijn met deze bacterie krijgen bruine plekken waar rood vocht uitdrupt. Het lijkt net alsof er een straaltje bloed langs de boomstam loopt. Door de stam twee dagen op een temperatuur van 40 C te houden met een warmtedeken, kun je de bacterie onderdrukken.  Het is een nogal omslachtige methode die vooral ingezet wordt om oude, monumentale kastanjebomen te redden. Helaas ontkomen de meeste andere zieke kastanjebomen niet aan omkappen. Meer over de kastanjebloedingsziekte >>

Prijs voor groen PWS

Een groene smoothie…. Gelukkig zijn er nog veel meer onderwerpen die groen en gezond zijn. Je kunt er zelfs een HAVO-PWS geldprijs mee winnen!

Zit je op de HAVO en moet je dit schooljaar je PWS doen? Lucky you!

Je kunt dan meedoen voor de Food Valley HAVO PWS-Prijs. Maar alleen als je verslag iets met het thema Groen en Gezond te maken heeft.
No worries. Dat betekent heus niet dat het alleen maar over groene smoothies mag gaan. Alle onderwerpen die te maken hebben met plant, dier, duurzaamheid, voeding en gezondheid komen in aanmerking.

Lees hier over de prijswinnaars van 2019 en hun onderwerpen. Wil je ook weten hoe je kans maakt op een van de prijzen (100 tot 400 euro)? Binnenkort volgt er meer info, check dus deze website regelmatig.

Veel plezier en succes!!

Koud hè!?

Vol trots werd afgelopen week het ontkiemen van katoenzaadjes op de maan wereldkundig gemaakt. Twee dagen later blijken de kleine kiemplantjes helaas al weer het loodje te hebben gelegd. Toen er geen zonnewarmte meer kwam op de plek op de maan waar de plantjes groeiden, ging het mis. De temperatuur daalde tot – 170C. En dat is toch net iets te koud. Over extreem weer gesproken….
Meer >>

Katoen zaadjes op de maan zijn ontkiemd (copyright AFP / CNSA / BBC)

Dat kan beter!

De fotosynthese, je hebt het bij biologie vast allemaal al eens langs horen komen. Misschien weet je het nog (misschien ook niet) maar het draait om de reactie 6 CO2+6 H2O => C6H12O6+6 O2. Anders gezegd: planten maken suiker uit water en lucht. Het is een heel proces waarbij van alles komt kijken, onder andere de lichtreactie, de Calvincyclus, ATP en het enzym Rubisco. Klik hier als je je geheugen nog even wilt opfrissen.

C3 en C4
En dan was er ook nog iets met C3- en C4-planten: C4-planten, zoals mais, pakken de fotosynthese efficiënter aan dan C3-planten (bijvoorbeeld rijst, tarwe, aardappel, tabak). Bij C3-planten worden glycolaatmoleculen, een tussenproduct dat tijdens de fotosynthese in de chloroplasten ontstaat, vervoerd naar een andere plek in de cel om daar omgezet te worden. Hierbij gaat veel energie verloren. En dat is jammer – zo denken landbouwwetenschappers – het zou mooi zijn wanneer die energie gebruikt kan worden voor andere dingen, zoals extra groei van de plant.

Wetenschappelijke doorbraak
Onderzoekers proberen dan ook al langere tijd om de fotosynthese bij C3-planten efficiënter te maken. En dat lijkt nu gelukt te zijn! In Amerika zijn tabaksplanten zo aangepast dat het glycolaat voortaan in de chloroplasten omgezet wordt waardoor de fotosynthese minder energie kost en de planten 40% harder groeien. Het wordt gezien als een echte doorbraak en het kan op termijn helpen om het wereldvoedselprobleem op te lossen


Possible alternative pathways for glycolate in tobacco.
Three alternative pathways [1 (red), 2 (dark blue), and 3(light blue)] introduced into tobacco chloroplasts for more efficient recycling of glycolate. RNAi suppresses the native glycolate/glycerate transporter PLGG1 to prevent glycolate from leaving the chloroplast and entering the native pathway (gray).
Bron: http://science.sciencemag.org/content/363/6422/eaat9077

Bekijk het hele artikel waarin de onderzoekers uitleggen wat ze precies hebben gedaan.