Bacteriën

Organismen zonder celkern

Naar overzicht plantbelagers >>

Bacteriën zijn kleine, ééncellige, organismen met een grootte van tussen de 0,02 en 0,0001 mm; meestal ongeveer 0,001 mm (= 1 micrometer). Soms zijn verschillende cellen met elkaar verbonden in groepjes of ketens. Ze hebben een celwand, maar geen echte celkern met een kernmembraan en worden daarom prokaryoten genoemd (karyos = kern). Het DNA van bacteriën ligt dus los in de cel en bestaat meestal uit een enkel ringvormig chromosoom, vaak aangevuld met enkele ringvormige plasmiden met genetische informatie. De celwand kan uitsteeksels hebben in de vorm van zweepharen waarmee bacteriën zich kunnen bewegen. Ze vermenigvuldigen zich door zich te delen.

Bacterien; kleine eencellige organismen. Foto: J.D. Janse; Copyright: CABI, Wallingford, UK/Plantenziektenkundige Dienst, gebruikt met toestemming; Bron: Phytobacteriology - Principles and Practice, J.D. Janse, 2005.
Bacteriën, kleine ééncellige organismen. © CABI / PD

 

Meer informatie over indeling van bacteriën en speciale groepen >>

Diversiteit

Er zijn enorm veel verschillende bacteriën. Sommige groeien goed in de koelkast terwijl andere kunnen leven in hete bronnen van 90ºC. Er zijn er die zonder of met zuurstof kunnen leven, onder uiteenlopende zoute of zure condities. Veel bacteriesoorten zijn aangepast aan het afbreken van dood organisch materiaal. Sommige leven samen met dieren in symbiose (darmbacteriën) of als ziekteverwekker. Ook bij planten komen dit soort aanpassingen aan het samenleven met bacteriën voor. Zo is er een aantal belangrijke plantenziekten die door bacteriën wordt veroorzaakt. We geven hier de belangrijkste voorbeelden:

Plantenziekten veroorzaakt door bacteriën

De belangrijkste plantenziekten die door bacteriën veroorzaakt worden zijn:

Wortelknolletjes – een nuttige infectie

Vlinderbloemigen (Leguminosen), dat zijn bijvoorbeeld erwten, bonen, pinda’s en klavers, hebben vaak knolletjes aan hun wortels. Deze worden veroorzaakt door Rhizobium-bacteriën. Deze bacteriën zijn in staat om stikstof uit de lucht te binden en als voedsel beschikbaar te maken voor de plant. Planten kunnen door middel van fotosynthese wel koolstofverbindingen (suikers) maken, maar hebben als voedsel stikstofverbindingen nodig. In dit geval profiteert de plant dus van de Rhizobium-infectie, en levert de bacteriën suikers. Deze symbiose werkt zo goed dat vlinderbloemigen worden geteeld als groenbemester: planten die de grond niet uitputten maar juist vruchtbaarder maken.

Wortelknolletjes door stikstofbindende Rhizobium-bacterien op witte klaver (Trifolium repens). Foto: J.D. Janse; Copyright: CABI, Wallingford, UK/Plantenziektenkundige Dienst, gebruikt met toestemming; Bron: Phytobacteriology - Principles and Practice, J.D. Janse, 2005.
Klaver met wortelknolletjes, veroorzaakt door stikstofbindende Rhizobium-bacteriën. © CABI / PD
Wortelknolletjes door stikstofbindende Rhizobium-bacterien op witte klaver (Trifolium repens). Foto: J.D. Janse; Copyright: CABI, Wallingford, UK/Plantenziektenkundige Dienst, gebruikt met toestemming; Bron: Phytobacteriology - Principles and Practice, J.D. Janse, 2005.
Close-up. © CABI / PD

Klik voor nog meer detail >>

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Weerbare planten

Er bestaan ook bacteriën die planten juist beschermen tegen schadelijke bacteriën >>

Lees meer over het belang van bacteriën voor de aarde >>

Microbiologie

Bacteriën behoren tot de micro-organismen en worden bestudeerd door microbiologen. De grondlegger van de microbiologie is Antoni van Leeuwenhoek. Hij was de eerste mens ter wereld die bacteriën zag onder zijn zelfgebouwde microscoop. In 2023 is het 300 jaar geleden dat hij overleed en daarom is er een grote tentoonstelling en zijn er verschillende activiteiten in het Antoni van Leeuwenhoek Jaar.

Ook schimmels, gisten en virussen worden tot de micro-organismen gerekend.

<< Naar overzicht