Het is nu de tijd om bloembollen te planten… Ook vrienden hebben wel eens ruzie. Dat blijkt de laatste tijd wel weer uit de aanvaringen tussen Nederland en Rusland. Een Greenpeace schip, homobeleid en diplomatieke (on)schendbaarheid zorgen voor de nodige verontwaardiging over en weer. En dat nog wel in het officiële vriendschapsjaar 2013 van de twee landen.

Misschien dat een half miljoen bloembollen afkomstig uit Nederland de stemming ten goede kan keren. Het is het grootste cadeau ooit in de geschiedenis van de tuinbouw. De bollen van tulpen, hyacinten, narcissen, lelies, krokussen en blauwe druifjes zijn bestemd voor de paleistuin in Sint Petersburg. Dat wordt nog een hele klus om al die bloembollen voor de (Russische) winter in de grond te krijgen…

De perenoogst is weer in volle gang in de boomgaarden. Niet alleen mensen plukken graag een stukje fruit, ook vogels lusten wel een sappige, zoete peer. Kraaien en kauwen veroorzaken flinke schade aan het fruit door het kapot te pikken met hun snavel. Daardoor gaan de vruchten rotten en zijn ze onverkoopbaar. Maar ook neemt in de hele boom de kans op schimmels, bacteriën en andere plantenziekten toe. Bovendien trekken de rottende vruchten wespen aan, wat weer vervelend is voor de plukkers.

Schade door vogels aan appels en peren is een probleem dat zowel in Nederland als in België de laatste jaren toeneemt. Daarom is er onderzocht welke vogelsoort nu eigenlijk de grootste boosdoener is. Als je weet wie je tegenstander is, kun je ook de beste maatregelen bedenken… Voor het onderzoek zijn camera’s geplaatst in verschillende boomgaarden en uit de opnamen blijkt dat het echt niet alleen om kraaiachtigen gaat. Koolmezen blijken net zo schuldig te zijn, zoals dit bewijsstuk laat zien.

 

Keihard zijn ze, de hoefvormige tonderzwammen. Als je ze wilt “plukken” dan heb je een zaag of een bijl nodig. De tonderzwamdieven die deze maanden op rooftocht waren in de Veluwse bossen moesten er dus wel iets voor doen. Bovendien groeien de paddenstoelen niet op de grond, maar op boomstammen. Ook nog klimmen dus. Waarom zou iemand al die moeite nemen (en het bos vernielen…)?
Vermoedelijk omdat volgens sommige Aziatische genezers de Echte tonderzwam (Fomes fomentarius) zou helpen bij allerlei kwalen en er dus geld aan valt te verdienen.

Feit is dat het binnenste van deze zwammen, tondel genoemd, vroeger gebruikt werd als een soort aanmaakblokjes. Toen er nog geen lucifers waren gebruikten mensen een tondeldoos om vuur te maken. Ook de ijsmummie Ötzi had tonderzwam bij zich.

De tonderzwam is een zwakteparasiet en tast dus geen gezonde bomen aan. De schimmel groeit alleen op verzwakte en dode bomen, waarbij berken en beuken de voorkeur hebben. Omdat bosbeheerders tegenwoordig meer dode bomen in het bos laten staan, komt de tonderzwam steeds vaker voor. Ga zelf een keer op zoek en tik er maar eens op, dan voel je hoe hard ze zijn!

 

“Ze doen niets hoor” wordt er meestal over langpootmuggen gezegd, maar dat klopt toch niet helemaal. Weliswaar hoef je niet bang te zijn dat dit insect je steekt, want ze drinken hooguit een beetje water, maar sommige kunnen je met gemak een enkelblessure bezorgen…

Neem nu de langppootmug Tipula paludosa, die haar eitjes in grasland legt. De nakomelingen, emelten genoemd, zijn grijsbruine larven die leven in een verticaal holletje onder de grond. ’s Nachts kruipen ze naar boven en eten de grassprietjes rondom hun woning op. Dit levert kale, bruine plekken met kleine gaatjes op in voetbalvelden, golfbanen en gazons. Op zich geen ramp, ware het niet dat emelten een lekker hapje vormen voor vogels en mollen. In hun zoektocht naar eten ploegen deze dieren hele grasvelden om. Weg mooie, groene zoden en hallo knollenveld vol gaten… Oppassen geblazen dus waar je loopt!

Er komen een paar honderd verschillende soorten langpootmuggen voor in Nederland. Van sommige soorten zijn de emelten ook dol op jonge sla-, kool- en aardbeiplantjes. Biologische bestrijding van emelten (en dus langpootmuggen) is mogelijk met speciale aaltjes.

 

De hele vakantie heerlijk gegeten in het buitenland? Dan wil je natuurlijk graag nog wat van dat lekkere, verse fruit meenemen voor thuis. Nou, vergeet het maar, want de douane neemt het in beslag. Je mag namelijk niet zomaar planten, groenten of fruit meenemen de grens over. Er bestaan strenge regels hierover om verspreiding van schadelijke insecten en ziekten te voorkomen.

Die regels zijn bedoeld om de natuur en de landbouw in een land te beschermen, maar ook voor de gezondheid van mensen. Denk maar aan de tijgermug (Aedes albopictus). Dit insect komt als eitje of larve mee op bamboeplantjes uit Azië en kan onder andere de ziekte knokkelkoorts overbrengen. Het beestje wordt tijgermug genoemd vanwege de witte strepen op de poten en de kop. De tijgermug heeft zich ondertussen al in delen van Amerika gevestigd en in Zuid-Europa, in het gebied rond de Middellandse Zee. Vestiging betekent dat de muggen in dat gebied de winter weten te overleven en zich voortplanten. Ook in ons land worden er af en toe tijgermuggen gevonden.

Tijgermuggen komen trouwens niet alleen via bamboeplantjes het land binnen, ook bij de import van gebruikte autobanden liften ze mee.

Natuurlijk kan er na afloop van de vakantie ook iets anders ongemerkt meeliften met vouwwagen of caravan… Lees en luister maar.

 

 

Een hekel aan spruitjes? Zorg ervoor dat jullie die dag pas laat aan tafel gaan!

Planten maken stoffen aan om zich te beschermen tegen vraat door dieren. Overdag produceert de plant meer van deze stoffen dan ’s avonds en ’s nachts. Amerikaanse onderzoekers ontdekten dat de aanmaak van deze afweerstoffen gewoon doorgaat na de oogst en dat de groenten ook nog steeds hun dag-nacht-ritme aanhouden. Dus overdag maken ze meer afweerstoffen aan en ’s nachts minder. Ongeveer een week lang houden kool, worteltjes en sla dit vol bij de groenteboer.

De natuurlijke afweerstoffen die spruitplanten aanmaken, de zogenaamde glucosinolaten, zorgen ook voor de specifieke spruitjessmaak. Spruitjes die je pas ’s avonds klaarmaakt bevatten minder glucosinolaten waardoor ze dus anders smaken (iets minder bitter).

Wanneer groenten constant in het donker bewaard worden (koelkast) krijgen ze een soort jetlag en verdwijnt het dag-nacht-ritme sneller. Lees meer>>

 

Men neme een aardbeiplant en warmt die samen met flink wat koolzuurgas op tot 40 graden Celcius. Vervolgens neemt men stekjes van deze plant en kweekt die op. Het uiteindelijke resultaat: heerlijke, verse aardbeien zonder schadelijke mijten en aaltjes. Deze manier van bereiden noem je een CATT-behandeling.

Het is weer volop aardbeientijd, maar helaas zijn wij niet de enigen die van aardbeien(planten) houden. Ook allerlei andere organismen zoals insecten, schimmels en aaltjes zijn er dol op. Om de planten insectvrij te krijgen is, in plaats van naar een chemisch bestrijdingsmiddel, gezocht naar een meer duurzame methode. “Laten we aardbeiplanten eens flink opwarmen en kijken wat er gebeurt…” bedacht een onderzoeker, op basis van eerdere proeven. Het experiment pakte verrassend goed uit. Niet alleen waren de planten mijt-vrij na de warmtebehandeling, ook aaltjes die de plantenwortels beschadigen waren verdwenen.

Lees meer over de opgewarmde aardbeien>>
Binnenkort ook opgewarmde tomaten >>

 

Nog even en het is weer de kortste nacht van het jaar. Of de langste dag, het is maar hoe je het bekijkt. Voor planten is daglengte erg belangrijk, het regelt hun hele leventje. Allerlei processen in een plant worden pas in gang gezet na een bepaald aantal uren licht. Een bekend voorbeeld is de bloei in het voorjaar bij lange-dag-planten. Korte-dag-planten, zoals herfstasters, gaan juist pas bloeien als ze een onafgebroken periode in het donker hebben gestaan. Ook de vorming van aardappelknollen wordt bepaald door de daglengte.

Onderzoekers hebben nu bij aardappelplanten het gen ontdekt dat bepaalt bij welke daglengte de plant aardappelen gaat vormen. Er zijn waarschijnlijk eeuwen geleden al verschillende varianten van dit gen ontstaan. Dat verklaart waarom het gewas wereldwijd knollen produceert en niet alleen in het oorsprongsgebied, de Zuid-Amerikaanse Andes met zijn relatief lange nachten. Ook bij kortere nachtjes, zoals in de Noord-Europese en Canadese zomer doet de aardappel het goed.

Meer weten? Bekijk het filmpje op deze site.

 

Niet alleen scholieren hebben eindexamens. Ook planten en plantaardige producten worden regelmatig getoetst. Neem nu bijvoorbeeld de pootaardappel. Pootaardappelen moeten in heel wat vakken examen afleggen. Om te beginnen is er de veldkeuring. Dit is een soort praktijkexamen waarbij gekeken wordt of alle aardappelplanten in het veld min of meer dezelfde eigenschappen hebben. Ook checkt de keurmeester of er ziekten in het gewas voorkomen. Een tweede examen wordt afgenomen na de oogst: de aardappelknollen worden op het oog beoordeeld. Hierbij let de keurmeester onder andere op schimmelziekten en misvormingen. Tot slot worden de aardappelen in het laboratorium getest op de aanwezigheid van verschillende virussen en bacteriën.

Afhankelijk van de uitslagen krijgen de aardappels een eindcijfer. Nou ja, eigenlijk een eindletter. Pootgoed wordt namelijk ingedeeld in verschillende kwaliteitsklassen, S, SE, E, A, B en C genaamd. Dit levert de aardappels een certificaat op. Zonder dit aardappeldiploma mag het pootgoed niet verhandeld worden. De NAK (Nederlandse Algemene Keuringsdienst) heeft 85 keurmeesters in dienst die het afgelopen seizoen meer dan 1.000.000 ton pootaardappelen hebben gecertificeerd. De eerste veldkeuringen van het nieuwe seizoen starten in juni. Voor scholieren zitten de examens er dan al op.

 

Zelfs de schimmelwereld kleurt dezer dagen oranje. Onderzoekers hebben namelijk enkele, tot nu toe onbekende, schimmels ontdekt en wat hen meteen opviel aan het schimmelpluis was de oranje kleur.

Nu bestaan er schimmels in allerlei kleuren, maar oranje is in de schimmelwereld toch vrij uitzonderlijk. En met de troonswisseling op komst, hoefden de onderzoekers dan ook niet lang na te denken over de namen van deze nieuwe Penicillium-soorten: Penicillium vanoranjei, Penicillium maximae, Penicillium amaliae, Penicillium alexiae en Penicillium arianeae. Leuk toch, je eigen schimmelgezinnetje!?

Veel Penicillium schimmels maken antibioticum, waarvan penicilline de bekendste is. De schimmel scheidt het antibioticum uit om op die manier de groei van concurrerende bacteriën rondom tegen te houden. Sinds 75 jaar maakt de mens er ook dankbaar gebruik van als geneesmiddel. Of de nieuw ontdekte oranje schimmels nuttige antibiotica produceren is nog niet bekend.

Lees meer over penicilline>>

 

 

Hoewel planten niet kunnen ruiken, produceren en verspreiden ze wel geurstoffen. Sommige daarvan kunnen wij ook ruiken, zoals de geur van gemaaid gras, maar veel van die geurstoffen nemen wij niet waar. Ze zijn dan ook niet voor ons bestemd, maar voor bepaalde insecten.

Als een blad aangevreten wordt door een rups, dan produceert de plant specifieke geurstoffen die door andere rupsen herkend worden. Staat de aangevreten plant echter in de schaduw, dan maakt ze veel minder van die geurstoffen aan. Zo weinig dat de rupsen niet meer kunnen ruiken welke planten wel en welke planten niet zijn aangevreten. Zo wordt het voor de rupsen een stuk lastiger om in de schaduw hun favoriete plant te vinden.

Een plant produceert nog allerlei andere geurstoffen, bijvoorbeeld een SOS-signaal om hulptroepen op te roepen.
En misschien kunnen planten eigenlijk toch wel ruiken… Lees er hier meer over.

 

 

 

 

 

Ben je de kou ook zat? Zin in een lekker warm uitstapje?
Dat kan. Op 6 en 7 april tijdens de actie “Kom in de kas”. Bezoek één van de plantenkassen die opengesteld is en ontdek hoe onze tomaten en komkommers groeien. Of geniet van een uitgestrekte bloemenzee.

Wist je trouwens dat de Nederlandse tuinbouw pionier is op het gebied van biologische bestrijding? In de kassen komen allerlei roofwantsen en sluipwespen voor. Wees gerust, ze hebben het alleen op plantenetende insecten voorzien. Bovendien zijn ze stukken kleiner dan veel mensen denken. De sluipwespensoort Trichogramma is maar een 0.5 mm groot.
Kortom, kom kijken in de kas. Kijk hier voor meer informatie.

 

Op 20 maart was het weer zover: boomplantdag, ook wel boomfeestdag genoemd. Misschien heb jij er als kind ook een keer aan meegedaan. Naar verwachting zullen er dit jaar niet alleen op deze derde woensdag in maart veel boompjes geplant gaan worden. Ook op 30 april komen er een aantal bomen bij. Koningslindes om precies te zijn. Het is namelijk traditie om bij een troonswisseling een Koningslinde (Tilia europaea) te planten. Zo staat er in Leeuwarden een exemplaar van 114 jaar oud, geplant in 1898 toen Wilhelmina de troon besteeg.

Deze keer kunnen de Nederlandse gemeenten ook kiezen voor een druipvrije linde. Druipvrij?? Jawel. Een nadeel van lindes is dat lindebladluizen dol zijn op de sappige blaadjes en knoppen. Maar niet al het suikerrijke sap dat de luizen opzuigen wordt verteerd in de luizenlijfjes. Een deel komt er als plakkerige luizenpoep weer uit. Als er veel luizen in de boom zitten dan druipt deze honingdauw uit de boom naar beneden. Parkeer dus nooit je fiets onder een linde als je niet van poetsen houdt… De druipvrije linde is minder gevoelig voor aantasting door bladluizen.

 

Van de meeste plantenziekten hebben mensen vooral last doordat de opbrengst van de gewassen lager is. Maar enkele plantenziekten zijn direct schadelijk voor de menselijke gezondheid. Een bekend voorbeeld hiervan is de graanziekte moederkoren, die met name vroeger vele slachtoffers maakte.

Een ander, actueler voorbeeld is de schimmel Aspergillus flavus. Deze plantenschimmel, die vooral toeslaat na de oogst, tast onder andere mais, granen, pinda’s en noten aan. Vooral als de producten onder warme, vochtige omstandigheden opgeslagen liggen, groeit de schimmel goed. Hierbij produceert hij een giftige stof, aflatoxine B1. Een koe die de beschimmelde mais als veevoer te eten krijgt, zet aflatoxine B1 om in aflatoxine M1 en dat komt uiteindelijk terecht in de melk. Lijkt me voor de koe ook niet echt gezond …

Vroem, vroem! En hij is gearriveerd, de suzukii, afkomstig uit Japan. Het was niet zozeer de vraag òf, maar wannéér hij zou verschijnen. De fruitvlieg, die luistert naar de naam Drosophila suzukii, is al enkele jaren bezig aan een opmars en is nu ook in Nederland gevonden. De verwachting is dat hij zich wel thuisvoelt in ons klimaat. Helaas. Want de beestjes kunnen flink wat schade veroorzaken in aardbeien, frambozen en bessen.

Waar gewone fruitvliegen (D. melanogaster) hun eitjes bij voorkeur in rijp of rottend fruit leggen, gebruiken de suzukii-vrouwtjes hun gekartelde legboor om eitjes te leggen in fruit dat nog aan de plant hangt. Als de larven uit het ei kruipen kunnen ze direct aan tafel. De beschadigde vruchten zijn vervolgens een gemakkelijke prooi voor schimmel- en bacterieziekten. Hele oogsten kunnen zo verloren gaan.

Vrouwtjes van de Aziatische fruitvlieg en de gewone fruitvlieg zijn met het blote oog nauwelijks van elkaar te onderscheiden. Suzukii-mannetjes zijn te herkennen aan een zwarte vlek op de vleugels, zoals op de foto te zien is.

Klik hier voor meer info en filmjes >>

 

Het is zover: de Flying doctors staan klaar om uit te vliegen en hun medicijnen af te leveren daar waar ze nodig zijn. Maar let op! De flying doctors zijn in dit geval hommels en hun patiënten zijn aardbeiplanten, die voorzien moeten worden van een middeltje tegen fruitrot.

Fruitrot is een schimmelziekte die begint in de bloem en daarna de vruchten aantast. Gevolg: rotte aardbeien overdekt met grijs schimmelpluis. Maar er is nu een nieuwe behandeling van deze ziekte.

Eigenlijk is het idee simpel. Hommels en bijen bezoeken de bloemen van een gewas op zoek naar nectar en zorgen zo voor bestuiving. Het zijn dus de ideale bezorgers van een antischimmel middel. De beestjes krijgen het poedertje mee wanneer ze de nestkast verlaten op weg naar hun patiënten.
Doordat het middel precies op de juiste plek wordt afgeleverd, namelijk in de bloem, is er veel minder van nodig. Bovendien scheelt het de boer een hoop tijd, want de hommels doen al het werk.

Lees meer over deze flying doctors >>

 

Hoewel hij in de supermarkt in het groente- en fruitschap ligt, is de champignon geen plant. De paddenstoel behoort tot het schimmelrijk en er is de laatste tijd veel te doen over de arbeidsomstandigheden in de teelt ervan. Daar zullen we het hier niet over hebben. Er speelt namelijk nog veel meer in de champignonteelt…

Tussen de paddenstoelen duiken met enige regelmaat zogenaamde droge mollen op. Het gaat hier om champignons die besmet zijn met een schimmelziekte, waardoor ze misvormd raken. Deze droge mollenziekte staat in het Engels bekend onder de naam dry bubble disease. Omdat zowel de ziekteverwekker als de champignon beiden schimmels zijn is het erg lastig om de één te bestrijden zonder de ander te schaden.

Als je dacht dat het hierbij blijft heb je het mis. Naast deze droge mollen, komen er in het champignonbed ook nog natte mollen voor, veroorzaakt door weer een andere schimmel. Misschien iets voor een nieuwe TV serie: ‘Wie is de mol in bed?’

Lees meer >>

 

Insecten spelen op allerlei manieren een rol in onze maatschappij. Van hinderlijk, zoals muggen en eikenprocessierupsen, tot nuttig, zoals bijen die zorgen voor bestuiving van planten en bomen. Zonder bijen geen aardbeien! Ook schadelijke insecten komen veelvuldig voor die de gezondheid van mensen, dieren en planten schaden.

Insecten spreken tot de verbeelding en je vindt ze dan ook terug in boeken (‘Erik of het klein insectenboek’), in de fotografie en de kunst. En er zijn heel wat films gemaakt met insecten in de hoofdrol (o.a. The Fly).

Steeds vaker kom je ook berichten tegen over insecten als voedsel voor mens en dier. Is het eten van meelwormen echt een oplossing voor het wereldvoedselprobleem?
Lees meer over de (on)mogelijkheden van deze diertjes of kom een avond kijken en luisteren naar een presentatie van het Laboratorium voor Entomologie te Wageningen. Kijk voor meer informatie op deze site.

 

Natte gerst en gerstenat zijn twee verschillende dingen, maar het ene kan niet zonder het andere. Als je de bierreclames mag geloven is een koel glas gerstenat de beste manier om de dorst te lessen. Maar de gerst zelf mag ook niet droog staan. En dat wordt de laatste jaren een steeds groter probleem: overal ter wereld neemt de verzilting, het zouter worden, van landbouwgronden toe. Als de zoutconcentratie in het bodemwater hoger is dan in de plantenwortels, wordt het lastig voor de plant om water op te nemen. Dit verschijnsel, waarbij de plant dus eigenlijk dorst lijdt, noem je osmotische stress.

Onderzoeker Nguyen Viet Long onderzocht van bijna 200 verschillende types gerst of ze konden groeien op zoute grond en hij analyseerde het genoom van deze planten. Enkele planten bleken weinig last te hebben van het zout en hij ontdekte dat de genen die daarvoor zorgen op chromosoom 6 liggen. De onderzoeker verwacht dat plantenveredelaars met deze nieuwe kennis binnen vijf jaar gerstrassen hebben ontwikkeld die geen dorst meer hoeven te hebben op verzilte bodems.

 

 

 

 

 

 

Naast de teelt van de normale aardappelen en bloemkool, wordt steeds meer geëxperimenteerd met bijzondere gewassen. Wat dacht je bijvoorbeeld van een zeeboerderij? Van het eiwitrijke zeewier dat hier groeit maken ze een Dutch Weedburger, binnenkort te koop in de snackbar. Of eendenkroos als veevoer?

Aparte toepassingen van planten zijn de laatste tijd populair. Hierbij wordt geprobeerd om zoveel mogelijk onderdelen van de plant te gebruiken. Zo blijkt het mogelijk om stengels van tomatenplanten, die normaal na de tomatenoogst weggegooid worden, te gebruiken voor de productie van karton. En Coca-Cola werkt samen met een Nederlands bedrijf aan duurzame plastic flessen, gemaakt uit de stengels van suikerriet en andere gewassen.

Ook stengels van olifantsgras zijn geschikt voor de productie van dit bioplastic, maar de plant heeft nog meer toepassingen. Om de teelt van olifantsgras verder te onderzoeken wordt naast Schiphol een proefveld aangelegd. Er is speciaal gekozen voor deze plek. Olifantsgras staat namelijk niet op het menu van de ganzen, die voor veel overlast bij de luchthaven zorgen. De verwachting is dat er veel minder botsingen tussen ganzen en vliegtuigen zullen zijn, als er voor de ganzen geen eten rond Schiphol te vinden is.

 

Stel je voor: bij je geboorte krijg je van je moeder een voorraadje insecticiden mee. En ook een middeltje om de groei van de buurkinderen te remmen, zodat je zelf de grootste kan worden. Voor zaden van de plant Pyrethrum, een soort margriet, is dit niet meer dan normaal. De moederplant voorziet haar nakomelingen, de zaden dus, van de nodige hulpstoffen om de eerste periode als kiemplantje veilig door te komen.

Deze recente ontdekking komt niet helemaal onverwacht. Fijngemalen bloemen van Pyrethrum werden twee eeuwen geleden al door mensen gebruikt als anti-insectenpoeder. De werkzame stoffen, pyrethrinen genoemd, zitten in de zaadhuiden en tasten het zenuwstelsel van insecten aan. Tegenwoordig worden pyrethrinen ingezet als natuurlijk insecticide in de landbouw.

 

 

Sommige boomsoorten zijn al helemaal kaal. Anderen staan nog in het blad, waarbij de kleur van de bladeren varieert van groen tot geel en van bruin tot felrood. Uit onderzoek blijkt dat het moment van bladverkleuring en van bladval vooral afhangt van de temperatuur in de maand september. Hoe hoger de temperatuur in september, hoe later de bladeren verkleuren. Maar ook andere factoren spelen mee, zoals plotselinge nachtvorst en de lichtintensiteit. Zelfs rupsen blijken invloed te hebben op de bladkleuring.

In de V.S. is onlangs ontdekt dat rupsenvraat een rol speelt bij het tijdstip van bladverkleuring. Onderzoekers vonden dat veel rupsenvraat in het voorjaar zorgt voor vertraging van de bladverkleuring in het najaar. De bladeren blijven dus langer groen. Het moment van bladval verandert niet bij deze aangevreten bladeren. Dit betekent dat de bladeren groener zijn als ze van de boom vallen en dat er dus weinig herfstkleuren te zien zijn.

Conclusie: Rupsenvraat houdt bladeren langer groen (voor zover de rupsen nog blad over hebben gelaten aan de boom).

 

De pepernoten liggen weer in de winkel en de loofbomen krijgen langzaam maar zeker hun herfstkleuren. En, hoewel paddenstoelen het hele jaar door te vinden zijn, is de herfst toch hét seizoen van deze schimmels. Ze schieten momenteel als paddenstoelen uit de grond.

Ook op dood hout zijn zwammen te vinden. Deze saprofyten zijn gespecialiseerd in het afbreken van houtweefsel. Een Zwitserse professor ontdekte dat als hij hout enige tijd aan de esdoornhoutknotszwam blootstelde, het zeer geschikt werd om een viool van te bouwen. Kenners konden het verschil tussen een Stradivarius en een viool gemaakt van ‘schimmelhout’ niet horen. Lees meer en nog meer over deze muzikale paddenstoel.

De esdoornhoutknotszwam komt vrij algemeen in ons land voor op takken van esdoorn, plataan en es. Ga je in de herfstvakantie op zoek naar deze zwam? Let dan even op welke paddenstoelen je nog meer tegenkomt. Soms vindt iemand een zeldzaam exemplaar.

 

Nog niet zo heel lang geleden was de wetenschappelijke wereld een echt mannenbolwerk. Meisjes die gingen studeren waren een uitzondering, laat staan dat er vrouwelijke professoren bestonden. Tegenwoordig volgen ongeveer evenveel meisjes als jongens een studie, maar het aandeel vrouwelijke hoogleraren volgt deze trend (nog) niet en ligt nu op gemiddeld 20%.

In 1917 werd in Nederland de eerste vrouwelijke hoogleraar benoemd, de plantenziektekundige Johanna Westerdijk. Haar functie als hoogleraar fythopathologie aan de Universtiteit Utrecht combineerde ze met haar werk als directrice van een laboratorium. Hier deed ze onderzoek aan de iepziekte, die in het Engels nog steeds de Dutch elm disease genoemd wordt. Verder legde ze de grootste schimmelcollectie ter wereld aan. Later gaf ze ook colleges en begeleidde ze studenten aan de Universiteit van Amsterdam.

Boven de voordeur van haar laboratorium stonden de woorden “Werken en feesten vormt schoone geesten”, want naast hard werken en onderzoek doen, hield Johanna Westerdijk (1883-1961) ook van gezelligheid en een feestje op zijn tijd. En dan het liefst met muziek en een drankje erbij.

 

 

Vergeet even wat je scheikundeleraar je allemaal probeert wijs te maken over roest. Niet alleen ijzer en ijzerhoudende metalen kunnen roesten. Ook planten hebben last van roest. Bladeren en stengels vertonen dan gele tot roodbruine verkleuringen. Op het moment kun je her en der populieren met gele, geroeste bladeren spotten, alsof de herfst zijn intrede al heeft gedaan. Maar niets is minder waar. De werkelijke oorzaak? Roest!

Roest wordt veroorzaakt door plantenschimmels. Er bestaan heel veel verschillende roestschimmels, alleen al in Nederland enkele honderden. Hoopjes gekleurde schimmelsporen veroorzaken het geroeste aanzien van de plant. Tijdens zijn levenscyclus kan een roestschimmel van waardplant wisselen. De ene helft van zijn levenscyclus op de ene plant, de andere helft op een andere, zoals de Jeneverbes-Perenroest.

Roesten komen voor op wilde planten en bomen, maar tasten ook land- en tuinbouwgewassen aan. Tarwe kent gele, bruine en zwarte roest. Met name die laatste is een beruchte plantenziekte. In Uganda werd in 1999 een agressieve variant van de zwarte roest (Ug99) ontdekt, die zich nu razendsnel verspreidt.
Lees meer over Ug99 in Zwarte roest op je boterham